Akıllı şebekeler ve elektrik kesintisi
Enerji Borsası yakında faaliyete geçecek. Ama beklenen hızla büyümesinin önünde ciddi engeller var. Aman EPİAŞ’ı örümceğe kaptırmayalım... Ne demek istiyoruz? Güncel bir konu üzerinden anlatmaya çalışalım...
Son birkaç yıldır bazı sektörel mecralarda bir akıllı şebeke lafıdır gidiyordu. Ama bu meselenin enerjiyle ilgili kısmının yaygın şekilde haber ve yazılara, televizyon ve radyo programlarına konu edildiğini de görmüş değiliz.
Ama şimdi bu konuda ciddi bir farkındalık oluştuğunu kabul etmeliyiz. E kolay değil, yaklaşık 53 bin kilometrelik uzunluğa sahip elektrik iletim şebekesi çöktü ve tüm ülke bir anda elektriksiz kalıverdi. Bugüne kadar şebeke denilince sırasıyla telefon, elektrik ve su geliyordu.
Bundan böyle bu sıralamanın elektrik, telefon ve su şeklinde değişmesi muhtemel. Bundan yaklaşık 10 ay kadar önce, DÜNYA Gazetesi Enerji Sayfası’nda Temmuz 2014’te yaptığımız bir röportaja “Şebekeniz akıllıysa trafonuz patlamaz” başlığını atmıştık.
Malum, o başlık da, seçimler sırasında yaşanan elektrik kesintilerinin nedenleri aktarılırken trafoya kedi girmesi meselesinin gündeme gelmesine bir atıf içeriyordu. Önceki gün (31 Mart 2015) yaşanan büyük elektrik kesintisinden sonra farklı bir boyuttayız.
Yukarıda 53 bin kilometrelik bir şebeke uzunluğundan söz etmiştik. Bu rakamla Türkiye, Avrupa’nın en uzun elektrik şebekelerinden birine sahip. Ama yine hatırlatalım, bu köşede daha önce yer alan yazılarımızdan birinin sonunu şuna yakın bir cümleyle bağlamıştık: Şebekenizin uzunluğuyla değil, ne kadar akıllı olduğuyla övünmelisiniz!
Aslında Türkiye’nin elektrik şebekesi akıllı. Çünkü Avrupa enterkonnekte şebekesine bağlanabilecek standartlara ulaşılmış durumda. Bu şu demek: Şebekenizdeki frekans kaliteniz, Avrupa şebekesine bağlanma şartlarını taşıyor.
Yaşanabilecek sistem dengesizliklerini önleyebilecek mekanizmalara sahip. Dolayısıyla bağlanacağı komşu ülke ya da ülkelerin şebekeleri için tehdit oluşturmuyor. Aksine, zaman zaman onların şebeke dengesini daha ucuz maliyetle sağlamalarına da destek oluyor.
Şebeke kalitesi enerji borsası
Evet, şebeke akıllı dedik. Ama yaşanan son büyük kesintiye bakarsak, bunlar yetmiyor. İnsan kaynağı da önemli. Şimdi, arıza ya da arızalar zincirinin kaynağını, gelişimini ve sonuçlarını ortaya çıkaracak çalışmalar yürütülüyor. Elde edilecek verilerden yola çıkılarak eksiklikler tamamlanacak, yanlışlıklar varsa giderilecektir.
Bugüne kadar elektrik kesintilerinin kaynağı genellikle özel sektöre devredilmiş dağıtım şebekeleri olarak görünüyordu. Bu yüzden de akıllı şebeke uygulamalarının hayata geçirilmesi konusunda sürekli EDAŞ’lar gündeme geliyordu. İletim şebekesindeki sistem çökmesi tekrarı kolay kolay yaşanmayacak bir olay. Dolayısıyla bundan böyle de EDAŞ’ların şebeke akıllandırma çalışmaları gündemde olacak.
Aslında bu EDAŞ’ların da ellerindeki şebekeyi daha sağlıklı yönetmeleri için de akıllandırmaya ihtiyaçları var. Ve bunun için enerji yönetiminden yer yer ek süre istiyorlar. Ama bize sorarsanız Türkiye’nin bu konuda gecikmeye tahammülü yok. Bir an önce ne yapıp edip bu şebekeler akıllandırılmalı.
Şayet akıllı şebeke altyapısı kurulamazsa yakında faaliyete geçmeye hazırlanan EPİAŞ’ta istenen ürün çeşitliliğine ve dolayısıyla işlem derinliğine ulaşmak da çok zor olur. Bu da, büyük umutlar bağlanan Enerji Borsası’nın da örümcek ağına yakalanmış çekirge misali, gelişmek için şebekeye bağımlı kalmasına yol açar...