Avrupa Birliği futbolun geleceğini değiştirebilecek mi?

Hep konuşulan bir konu üzerinde duracağız bu hafta. Transferler. En son Şampiyonlar Ligi maçlarına bakıldığında da bu konu yeniden tekrar su yüzüne çıkıyor.

Çeyrek finalistler transfer şampiyonu
Son sekize kalmak için mücadele eden takımların yer aldığı Ulusal Liglerin bu yıl içinde yapmış oldukları transferler toplamı 2.1 Milyar Euro'ya ulaşıyor. Söz konusu transfer harcamaları 2012-13 sezonunda Avrupa'da gerçekleştirilen toplam 3.1 milyar Euroluk transfer harcamalarının yüzde 68'ini oluşturuyor. Avrupa liglerinin toplam transfer harcamaları ise toplam futbol pastasının yüzde 18'ine karşılık geliyor. Diğer taraftan Çeyrek finale kalan sekiz takımın yer aldığı liglerin harcadığı tutar ise (İngilizlerin olmaması bu harcama tutarını önemli miktarda etkiliyor) 1.3 Milyar Euro civarında olup bu tutar, 2013 yılında Avrupa'da gerçekleştirilen transferlerin yaklaşık yüzde 42'sini oluşturuyor. Bu tutarın Avrupa futbol pazarı içindeki payı ise yüzde on iki.

Harcamalar gelirlerden daha hızlı arttı
Özetle, son on beş yıl içerisinde kulüplerin toplam transfer harcamaları %744'lük geometrik bir artış gösterdi. Aynı dönemde Avrupalı futbol kulüplerinin gelirleri ise, sadece yüzde yetmiş civarında bir artış kaydetti. Kısacası, kulüpler gelirlerinden daha fazlasını harcamaya başladılar ve zaman içinde kulüplerin harcama bütçeleri arasında bir dengesizlik oluştu. Bu dengesizlik bir süre sonra küçük kulüpler aleyhine haksız bir rekabetin oluşmasına neden oldu. Nitekim, bu durum Avrupa Birliği Komisyonu'nun da gözünden kaçmamış olmalı ki, bu ay içerisinde yaptıkları bir çalışmayla Avrupa Birliği Spor Bakanlığı'na Transferin Rekabeti olumsuz etkilememesi için transfer kurallarında bazı değişikliklere gidilmesi için bazı öneriler getirdiler.
Benim de kişisel görüşüm: Gerçekten transferler aracılığıyla Avrupa'da kulüpler arasında haksız rekabet artıyor. Olayın diğer bir boyutu ise raporda da değinildiği üzere "Transferler Aracılığıyla Para Aklanması". Transferlerin büyüklüğü parasal olarak arttıkça, futbola daha fazla "futbol dışı fon" girmeye başlıyor. Oysa, Finansal Fair Play'in temel kriterlerinden birisi: Futbol dışı fonların kulüplere girmesine izin verilmemesidir. Ancak, kulüpler bu kuralı da aşmanın bir yolunu buldular. Yeni sponsorluk sözleşmeleri yaparak, doğrudan aktarılan paraları bir hizmet karşılığına bağlamaya çalışıyorlar ki, UEFA bu durumu son anda gördü ve Sponsorluk sözleşmelerine de üst sınır getirdi. Bundan sonra bir kulübün yaptığı sponsorluk sözleşmesi tutarı Avrupa'nın en elit kulüplerinin sponsorluk sözleşme tutarlarını aşamayacak.

Avrupa Birliği Komisyonu bu gidişe dur demek istiyor
Çok özetle; Avrupa Birliği Komisyonu yüksek transfer harcamalarının oyunculara ödenen ücret bedellerini şişirdiğini ve bunun kulüplere çok önemli mali yükler getirdiğini, küçük kulüplerin bu nedenle rekabette geride kaldıklarını belirterek, ortaya çıkan haksız rekabetin kontrol edilebilmesi amacıyla, belli bir tutar üzerindeki transfer harcamalarına %2'den az olmamak kaydıyla ilave vergi getirilmesi gerektiğini öneriyor ve ekliyor "Rekabeti korumak için futbolcu transfer kuralları yeniden ve rekabeti koruyacak şekilde düzenlenmelidir"

Kulüpleri yeni düzene sokacak öneriler
Öneriler şunlardır:
" Kulüplerin oyuncularıyla yapacakları yeni sözleşmelerde veya sözleşme uzatımlarında, bu oyunculara ödenecek ücretler toplamı, kulübün toplam ücret giderlerinin yüzde yetmişinden daha fazla olmaması, (Burada ücret tavanı önerisi -Salary Cap- getirilmek isteniyor.)
"  Yolsuzlukların önüne geçmek için kulüp hisselerinin alınıp satılması ya da kulüplerin satın alınmasında yeni düzenlemelere gidilmesi,
" Ücret tavanını aşan kulüplerden kesilecek vergiler, rekabeti sağlayabilmek ve maksimize edebilmek için daha küçük kulüplere aktarılacak. Bu şekilde "Finansal Fair Play Vergisi" adı altında yeni bir verginin getirilmesi,
" Oyuncuların reklam ve medya haklarının yeniden gözden geçirilmesi,
" Kulüp başına oyuncu sayısının sınırlandırılması,
"  Kulüplerin borçlanarak transfer yapmalarına bazı yeni düzenlemeler getirilmesi,
" Kulüplerde Üçüncü Kişi Mülkiyetine bazı sınırlandırmalar getirilmesi, buna ilişkin yeni düzenlemelere gidilmesi,
" Finansal fair play uygulanmasının desteklenmesi.

Avrupa Komisyonu başarılı olabilecek mi?
Spordan sorumlu Avrupa Komisyonu üyesi Androulla Vassiliou, "Transferlerin Avrupalı kulüplerin mali yapılarını bozmayacak ve tüm genç oyuncuların gelişimine katkı sağlayacak yeni bir sisteme gereksinim olduğunu" belirtiyor.
Avrupa Komisyonu yeni düzenlemelerle futbolda kulüpler arasında dengeli ve adil bir rekabetin olmasını ümit ediyor. Tabi ki, bunda en önemli etken FIFA, UEFA ve Avrupa Kulüpler Birliği'nin konuya yaklaşımları olacak. Her ne kadar UEFA zaten Finansal Fair Play Kuralları ve uygulamasıyla futbolda köklü finansal, iktisadi ve yönetsel değişikliklere giderken, Avrupa Birliği Komisyonu'nun da bu yönde alınan kararları hukuksal bir çerçeve içine almaya çalışması olayın ne kadar ciddiye alındığının da bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

Bazı unsurlar futbolun geleceğini tehdit ediyor
Tüm bu önerilere karşın, bu uygulamaları hayata geçirmek çok da kolay görünmüyor. Bunda da en önemli faktör kulüplerin içinde bulunduğu büyük borç batakları. Çoğu kulüp borç krizinde ve bu kulüplerin bu darboğazdan çıkmaları da çok kolay görünmüyor.
Ayrıca, son zamanlarda Üçüncü Kişi Mülkiyeti, yasadışı bahis, yolsuzluk, dolandırıcılık, oyuncu kaçakçılığı ve şiddet gibi futbolda ortaya çıkan bazı yeni gelişmeler bu kuralların uygulanmasında önemli zorlukları da beraberinde getiriyor.
Özellikle futbolun tamamen bir endüstriye dönüştüğü gelişmiş liglerde futbol kulüplerinin kendi asli fonksiyonlarının dışında başka işlevler de üstlenmek zorunda kalması, bazı hissedarların kulüp gelirlerini ve hisse yapılarını teminat göstererek kendilerine kredi temin etmeleri, borsa manüplasyonları vb. gibi konular da bu kuralları zorlayacak nitelikte görünüyor.
Ayrıca kulüplerdeki yetersiz yönetişim de kulüpleri önemli sıkıntılara sokuyor. Özellikle, transferlerde şeffaflığın son derece az olması, futbolun sağlıklı gelişiminin de en büyük engeli oluşturuyor. Bu amaçla FIFA'nın Transfer Mathching System'inin (Transfer Eşleştirme Sistemi) tüm Avrupa'da daha etkin kullanılması öneriliyor.
Gelirler arttıkça, borçlanma da artıyor!
Kulüpler ticarileştikçe gelirleri önemli ölçüde artış gösteriyor. Ancak, güçlü gelir büyümesine karşın, futbolun paradoksal yapısı temelinde kulüplerdeki kurumsal yönetim yetersizliğinin de etkisiyle, bu kulüpler sürekli finansal kriz içine girmek durumunda kalıyorlar.
Nitekim, UEFA finansal raporlarına göre "53 UEFA üyesi ülke liglerinin birinci lig şampiyonluk ciroları 2010 yılında 12.7 milyar Euro olarak gerçekleşmiş olmasına karşın, kulüplerin toplam borçları 9 Milyar Euro'ya, bu dönemde net zararları da 1.64 Milyar Euro'ya yükseldi."

Sonuç

Transfer ekonomisi günümüzde parasal futbolun temel dinamiklerinden birisini oluşturuyor. Futbolcunun serbest dolaşım ve değişim değeri olarak karşımıza çıkan transfer bedeli, parasal genişlemeye bağlı olarak hızla büyümeye başladı. Bugün 17.9 milyar Euro'ya ulaşan Avrupa futbol pazarı içinde transfer ekonomisi önemli bir yer tutuyor.
Yıllar itibariyle transfer harcamaları Avrupa'da da çığ gibi büyüdü ve hacmi milyar Eurolara ulaşan bir ekonomi oluştu. 2002/03 yılında yaklaşık 800 milyon Euro büyüklüğe sahip transfer ekonomisinin boyutu 2012-13 sezonu itibariyle 3,1 Milyar Euro'ya ulaştı. Son on beş yılda transfer harcamaları %744'lük bir artış gösterdi. Transfer harcamalarındaki bu gelişme bir yandan futbol ekonomisini parasal olarak büyütürken, diğer taraftan kendisini de büyüttü. Ancak, bu ekonomi ne var ki, kulüplerin çok büyük sorunlara girmesine neden olan bir sonucu da beraberinde getirdi. Doğru ve yerinde kullanılmadığında kulüpleri iflasa sürükleyen bu ekonomi, her iki tarafı keskin bıçağa benziyor. Gelirlerin büyümesi futbola olan ilgiyi her geçen gün daha da artırıyor. Futboldan daha fazla pay almak isteyen unsurlar ve bazı anti futbol ögeleri zaman içinde futbolun sağlığını tehdit eder konuma gelebiliyorlar.
İşte bu bağlamda AB Komisyonu UEFA ile koordineli son derece önemli bir çalışmayı başlatmış durumda. Bu çalışmayla bazı idari kararlar hukuksal bir temele de oturtulmuş olacak. AB Komisyonu'nun çalışmalarının sonuçları Nisan ayında yapılacak "Sporda İyi Yönetişim" konulu bir sonraki toplantıda AB Uzman Grubu tarafından analiz edilecektir. Ayrıca şikeye yönelik önlemler de bu komisyonda tartışılıyor olacak. Bu çalışmanın sonucunda ilgili uzman grubun yıl sonundan önce AB Spor Bakanlığı'na bir rapor vermesi bekleniyor.
Futbolda daha adil ve dengeli bir rekabete doğru yol alabilme çabası, "Futbolun Efendiler"ine karşı çok büyük bir meydan okuma olarak değerlendirilebilir. Bakalım, UEFA bu topa ne kadar girecek. Sonuçta, Avrupa futbol pazarı gelirlerinin yüzde yetmiş ikisi beş büyük ligden geliyor. En büyük harcamayı yapan da, en büyük borca girenler de onlarÖ