Enflasyon hedeflemesi

TCMB Başkanı Erdem Başçı geçen hafta oldukça ilginç bir çıkış yaptı ve 2012 yılında TL'nin en çok değerlenen para olacağını söyledi. Başkan Başçı'nın bu savı hemen TL değerli olur ya da olmaz diye tartışılmaya başlandı. Bu tartışma aslında sığ bir tartışma. Çünkü asıl tartışılması gereken böyle bir değerlemenin gerekli olup olmadığıdır.

Biz bu tartışmaya girmeksizin, 2006 yılından bu yana uygulanan ve iki yıl dışında hedeflenen enflasyon oranını bir türlü tutturamayan enflasyon hedeflemesini programını masa yatıralım.

Bu analizi F. Mishkin'in editörlüğünü yaptığı "Para Politikası Stratejisi" kitabında yer alan (Çeviri editörlüğünü yaptığım bu kitap Efil yayınevi tarafından yayınlanacak ve yakında kitapçılarda olacak), Ben Bernanke ve Frederic S. Mishkin tarafından yazılan "Enflasyon Hedeflemesi: Para Politikası için Yeni Bir Çerçeve mi?" makalesine dayandıracağım.

Enflasyon hedeflemesi kriz öncesi Kanada, İngiltere, Yeni Zelanda, İsveç, Avustralya, Finlandiya, İspanya, İsrail ve Türkiye  dahil olmak üzere pek çok  ülkede uygulanmakta idi. Özellikle Maastricht anlaşması fiyat istikrarının Avrupa Merkez Bankası'nın ana hedefi olarak belirlemesi ile  enflasyon hedeflemesi adeta moda oldu.

Enflasyon hedeflemesi, nispeten daha esnek "ihtiyari" para politikası  uygulanabilen bir politika çerçevesi.  Enflasyon hedeflemesi ile Merkez Bankası enflasyonu sayısal olarak belirlenmiş düzeylerde tutmaya çalışır, bu hedef sadece Merkez bankasınca değil, hükümet tarafından da kabul edilmeyi gerektirmekte.  Enflasyon hedefi tek rakam yerine daha çok yüzde 1-3 gibi aralıklarda belirlenir ve bir ile dört yıl arasında değişen bir dönemi içerir. Ancak bu zorunlu değildir. Enflasyon hedeflemesinin ilk anlarında genellikle mevcut enflasyon oranından istenen sabit düzeye kademeli geçişe izin verilir. "Çoğu zaman bu düzey fiyat istikrarı ile uygunluk gösterir. "Fiyat istikrarı" aslında uygulamada asla sıfır enflasyon anlamına gelmez.

Enflasyon oranının hedeflenmesinin görece dezavantajı, fiyat seviyesinde beklenmeyen krizler geçmişte olmuş gibi algılanabilir olması. Diğer yandan katı fiyat düzeyi hedeflemesi, hedefin başarıları veya başarısızlıkları tamamen giderilmesini gerektirir. Bu nedenle uzun vadeli fiyat tahminlerinin çeşitliliğini azaltırken, kısa vadede para politikasına çok önemli bir miktarda çeşitlilik katabilir. Enflasyon hedeflerinin duyurulmasında enflasyon kontrolünün para politikasının "öncelikli" veya "en önemli" hedefi olduğu ve merkez bankasının enflasyon hedeflerini karşılamaktan sorumlu olduğu açıklanmayı gerektirir.

Enflasyon hedeflemesi stratejisi büyük oranda döviz kuru veya para arzı artışı gibi orta vadeli hedeflerin rolünü azaltır. Orta vadeli hedefe koşulsuz şartsız bağlılık, enflasyon hedefiyle uyuşmaz. Diğer yandan enflasyon hedeflemesinde merkez bankasının bağımsızlığı zorunludur.

Bir merkez bankasının enflasyon hedeflemesi yaklaşımını seçme nedenleri farklıdır. İngiltere ve İsveç gibi pek çok ülkede döviz kurunun sabit tutulması politikasının çöküşü, para otoritelerini, para politikasının kontrol altında olduğuna dair kamuoyuna güvence vermek için para politikasına alternatif bir "nominal referans noktası" arayışına itti. Sabit kur oranı rejiminin çöküşü benzer şekilde 1970'lerin ortalarında Almanya tarafından para merkezli yaklaşımın kabul edilmesini teşvik etti. Kanada gibi bazı ülkeler para hedeflemesi yaklaşımını kullanma teşebbüsleri başarısızlıkla sonuçlandıktan sonra enflasyon hedeflemesine yöneldiler.

Enflasyon hedeflerinin duyurulması merkez bankasının piyasalara ve kamuoyuna yönelik isteklerini netleştirirken, enflasyonun gelecekteki yönü hakkında belirsizlikleri ortadan kaldırır. Bu kabul önemli. Çünkü "belirsiz enflasyon uzun vadeli tasarruf ve yatırım kararlarını karmaşıklaştırır, nispi fiyat kararsızlığını büyütür, nominal finansal ve ücret sözleşmelerinin riskliliğini arttırır. Merkez bankası amaçları hakkındaki belirsizlik mali piyasalardaki kararsızlığı da tetikleyebilir; borsa analistlerinin gizli anlamlar peşinde Merkez Bankası Başkanı'nın ağzından çıkan her sözü ayrıştırdığı Amerika'da bu çok yaygındır.

Bundan dolayı bizim için TCMB Başkanının konuşması önemlidir. Verdiği hedefler gerçekleşmez ise, enflasyon belirsizliği artar. Bu ise enflasyon demektir.