Enflasyonda çekirdeğin içi-dışı çok mu farklı?

Tek haneli enflasyon sefası bir ay sürebildi. Temmuzda yüzde 9.79'a gerileyen yıllık enflasyon ağustosta yüzde 10.68'e yükselerek yeniden çift haneli düzeye yerleşti.

Temmuzda yıllık enflasyon yüzde 10'un altında çıkınca, enflasyonda düşüşün süreceği umudunu vermeye çabalayan açıklamalar duymuştuk. Oysa gerek enflasyonun yapısal durumu, geçen yıldan gelen baz etkisi nedeniyle enflasyonun kısa sürede tekrar çift haneye çıkacağı belliydi.

Sayfadaki tablo enflasyonun nasıl ekonominin her alanına yayılmış yapısal bir sorun haline geldiğini açık bir şekilde gösteriyor.

Tablo Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) çekirdek enflasyon göstergelerini temel alarak hazırlandı. Birinci sütunlarda çekirdek enflasyon göstergesi sınıflamasına göre tanımlanmış tüketim kalemlerinin enflasyon oranı, ikinci sütunda ise o tanımın dışında kalan tüm kalemlerin ortalama enflasyonu yer alıyor.

TÜİK'in çekirdek enflasyon sınıflaması enflasyon gelişmelerini 25 kategoride değerlendiriyor. Biz 25 kategorinin hem içinde yer alan mal ve hizmetlerin enflasyonunu, hem de dışında kalanların enflasyonunu hesapladık. Böylece enflasyonun yapısını 50 noktadan irdeleyebiliyoruz.

Bu haliyle enflasyonda çekirdeğin hem içini, hem dışını görebiliyoruz. Enflasyonun röntgeni diyebileceğimiz bu tablonun ortaya koyduğu sonuçları şöyle sıralayabiliriz:

* TÜİK'in çekirdek enflasyon tanımının içi ve dışındaki toplam 50 nokta içinde yıllık enflasyonu çift haneli olmayanların sayısı sadece 9. Geri kalan 41 noktanın tamamında yıllık enflasyon çift haneli.

* Yıllık enflasyonu tek haneli olan kalemlerin de 4'ünde enflasyon yüzde 9'un üzerinde, yani çift hane sınırında. Örneğin işlenmiş gıdada tek haneli olan yıllık enflasyon yüzde 9.95 ile çift hanenin sadece milim altında.

* Yıllık enflasyon düzeyi, Merkez Bankası ve hükümetin kağıt üzerindeki enflasyon hedefi olan yüzde 5'in altında olan tek kalem haberleşme hizmetleri.  Haberleşme hizmetlerinde yıllık enflasyon yüzde 1.96 düzeyinde. Yıllık enflasyonu yüzde 5'lik enflasyon hedefine yakın olan kalem sayısı ise sadece iki. Mevsimlik ürünlerde yıllık enflasyon yüzde 5.52, giyim ve ayakkabıda ise yüzde 5.59 düzeyinde.

*50 kategorinin 44'ünde 8 aylık enflasyon bile yüzde 5'lik yıllık enflasyon hedefinin üzerine çıkmış durumda. 8 aylık enflasyonu, yıllık enflasyon hedefinin altında olan sadece 6 kalem var. Buna karşın 8 aylık enflasyonu, yüzde 7'lik enflasyon hedefi tavanının bile üzerinde olan kalem sayısı 16'yı buluyor.

* Tablo enflasyonun “günah keçisi” haline getirilen işlenmemiş gıda dışında da durumun hiç farklı olmadığını gösteriyor. İşlenmemiş gıdada yıllık enflasyon yüzde 14.37 ile genel enflasyonun oldukça üzerinde. Ama işlenmemiş gıda dışındaki kalemlerin ortalama enflasyonu da yüzde 10.13 ile yine çift haneli. Yani “günah keçisi” olmasaydı da enflasyonumuz çift haneli olacaktı.

* İşlenmemiş gıdada içinde taze meyve ve sebzede yıllık enflasyon yüzde 9.95, taze meyve ve sebze hariç enflasyon ise yüzde 10.44 düzeyinde. Esas olarak et fiyatlarını yansıtan diğer işlenmemiş gıdada yıllık enflasyon yüzde 16.89'u buluyor. Diğer işlenmemiş gıda hariç enflasyon ise yine çift haneli ve yüzde 10.23 düzeyinde. Yani son dönem enflasyon gündemimizin baş düşmanı etteki enflasyon olmasaydı da enflasyon çift haneli olacaktı.

Özetle enflasyon, ne üç-beş spekülatör yüzünden ortaya çıkan bir sorun, ne de sıkışınca ithalat kapılarını açarak çözülecek kadar basit ve yüzeysel bir sorun. Enflasyon ekonominin her alanına yayılmış köklü ve yapısal bir sorun.