Estonya euro alanında
Yeni yıl, euro için bir kötü bir iyi haberle başladı. Kötü haber euronun mimarı olarak bilinen İtalya'nın eski ekonomi bakanı Tommaso Padoa-Schioppa'nın 70 yaşında yaşamını kaybetmesi oldu. Tommaso Padoa-Schioppa'nın ölmeden önceki son görevi Yunanistan hükümeti danışmanlığıydı.
İyi haber ise, 'artık işi bitti, bu zaten ütopik bir girişimdi' diye eleştirilen Avrupa Parasal Birliği'ne ya da daha basit ifade ile euro alanına yeni bir üyenin, Estonya'nın dahil olması idi. Euro alanının son üye ülkesi, yeni paralı yaşamına Başbakan Andrus Ansip'in 2011'in ilk dakikalarında bir ATM'den euro çekmesiyle başladı.
Estonya 45 bin metrekare yüzölçümü ve 1.3 milyon nüfusu ile nerede ise Konya kadar bir ülke (Konya'nın yüzölçümü 40 bin metrekare, nüfusu 1.9 milyon). Estonya'da kişi başına düşen GSYH 14 bin dolar. Avrupa Birliği'nin ekonomik olarak en küçük ülkelerinden birisi olan Estonya, Sovyetler Birliği'nin yıkılması ile bağımsızlığını elde etmiş bir ülke. Bu tarihten önce de kısa bir süre II. Dünya Savaşı öncesinde bağımsız kalabilmişti. Ülke 2004 yılında Avrupa Birliği üyesi oldu.
Estonya, Avrupa Para Alanı'nın on yedinci üyesi. Estonya'nın Euro alanına dahil olması iktisadi ve siyasi olarak Avrupa Birliği'ne bir katkı getirmeyeceği açık. Dolayısıyla önemli olan Estonya'nın bu katılımdan ne beklediği. Estonya Maliye Bakanı Jürgen Ligi, bu katılımın önemini Financial Times gazetesine şöyle açıklıyor:
"Kendi ekonomi politikamızı oluşturmak için çok küçük bir ülkeyiz. Sürekli para birimimizin değerini düşürmek zorunda kalacak mıyız sorularıyla karşı karşıydık. Euro Bölgesi'nin bir parçası olduğumuzda ise, ticaret ve yatırım artacak, ayrıca bu belirsizlikten de kurtulacağız". Bakanın söylemediği ancak euroya geçiş ile birlikte Estonya hükümeti, euroya geçişin ülkeye daha fazla dış yatırım çekeceğini düşünüyor. Okuduklarımıza göre hükümetin bu iyimser beklentisine karşın halk, enflasyonun oranının yükselmesinden, özellikle de gıda mallarının fiyatlarının artmasından korkuyor.
Estonya'nın euro öncesi para birimi olan kron ülkenin bağımsızlığına kavuşması sonrası önce Alman Markı'na sabitlendi. Sonra 2002'de kron, euroya endekslendi. Bu tarihte belirlenen 1 Euro = 15.64 Kron paritesi hiç değişmedi. Dolayısıyla ülkenin sadece parasal istikrarı sağlaması için euro alanına girmesi anlamlı değil. Üstelik Yunanistan, İrlanda örneklerinde de gördüğümüz üzere euro alanına girmek demek, bağımsız para politikasından büyük ölçüde vazgeçmek demek. Estonya aslında euro alanına girerek şu anda sağlamış olduğu Maastricht kriterlerini korumak istiyor. Böylece bir anlamda çapa Maastricht kriterleri oluyor. Maastricht kriterlerini burada kısaca anımsatalım:
· Bütçe açığı, GSYH'nin yüzde 3'ünü geçmemelidir.
· Kamu kesimi borç stoku, GSYH'nin yüzde 60'ını aşmamalıdır.
· Enflasyon oranı, en düşük enflasyon düzeyi kaydedilen 3 üye devletin ortalamasını, 1.5 puandan fazla aşmamalıdır.
· Para birimleri, döviz kuru mekanizması içinde yer almış olmalı, Avrupa Para Sistemi tarafından öngörülen dalgalanma paylarına en az 2 yıl boyunca uymalı ve sert oynamalar olmamalı.
. Uzun dönem faiz oranları, en iyi düşük faiz oranına sahip 3 üye ülkenin faiz oranları ortalamasının en fazla 2 puan üzerinde olabilir.
Bu kriterler fena kriterler değil. Üstelik bunları yerine getirmek Estonya için büyük bir başarı. Açıkçası Estonyalılar bu noktaya gelebilmek için çok sıkıntı çektiler.
Ancak Euro alanına bu yeni katılım, yine de Euro'nun geleceğinin sorgulanmasını engellemeyecek. Çünkü Estonya küçük, açık bir ekonomi. Euro alanında sorun büyüklerde; İngiltere, İspanya, İtalya hatta Fransa'da.
Euro alanında alınacak politikaları da daha çok büyükler belirliyor. Nihayetinde büyükler ne derse küçükler onu yapmak durumunda. Dolayısıyla Estonya artık daha çok büyüklerin ağzına bakacak. Acaba ne dediler?