Gelir dağılımındaki bozulmanın kaynağı
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2016 dönemi gelir ve yaşam koşulları araştırmasındaki gelir dağılımı verilerinin analizine devam ediyoruz. Bu araştırmanın tekniği gereği, gelir verilerinin bir önceki yıla, yani 2015’e ait olduğunu bir kez daha hatırlatalım.
Gelir dağılımında 2015 döneminde kendini gösteren eğilim 2016 döneminde iyice güçlenmiş durumda: Orta gelir gruplarının gelirden aldığı pay erirken, tüm gelir dilimlerinin kaybettiği paylar en zengin yüzde 5’e kayıyor.
Gelir dağılımındaki bu kötüye gidişin farklı sosyal sınıflara nasıl yansıdığına baktığımızda, bir önceki yazımızda yer alan tespitleri tamamlayan sonuçlar ortaya çıkıyor:
* 2015 gelirlerini yansıtan 2016 verilerinde, ücretli emekle geçinenler ile esnafların gelir artışı yüzde 11-16 arasında birbirine yakın bir artış gösterirken işveren sınıfının gelirindeki artış yüzde 42.74 ile büyük fark attı. Diğer kesimler ile işveren kesiminin gelir artış hızlarında, TÜİK verilerinin bulunduğu son 10 yılda bu kadar büyük bir fark hiçbir zaman oluşmamıştı.
* İşverenlerin gelir artış hızı da son 10 yıldaki en yüksek düzeye çıktı. İşverenlerin ortalama gelir artışı, daha önce en fazla 2011 döneminde yüzde 26.18’e kadar çıkmıştı. 2016 dönemi artışı, kendinden bir alttaki en yüksek artışın bile neredeyse iki katı.
* 2016 döneminde gelir artışı en düşük olan kesim yüzde 11.15 ile toplumun en büyük bölümünü oluşturan ücret ve maaşla çalışanlar oldu. Yevmiye ile çalışanların gelirlerindeki artış yüzde 16.25 olurken kendi hesabına çalışan esnafların gelir artışı yüzde 15.72’de kaldı.
* 2016 dönemindeki çarpıcı gelişmelerden birisi de ücretli ve maaşlı çalışanların gelirinin, ilk defa genel ortalama gelirin altına düşmesi oldu. Ücretli ve maaşlı çalışanların ortalama gelirinin genel ortalama gelire oranı 2010 döneminden bu yana sürekli geriliyor. 2010’da ücretli ve maaşlı olarak çalışanların ortalama geliri, genel ortalamanın yüzde 109.15’ini buluyordu. Şimdi ücretli ve maaşlı çalışanların ortalama geliri, genel ortalamanın yüzde 97.59’una inmiş bulunuyor. Gelir dağılımındaki bozulmanın en önemli kaynaklarından birisini, toplumun en geniş kesimini etkileyen bu gelişme oluşturuyor.
* En düşük gelire mahkum yevmiyeli çalışanların göreli gelir düzeyi yerinde saydı. Yevmiyeli çalışanlar, genel ortalamanın ancak yüzde 40.05’i kadar gelir elde ediyorlar. Bu oran 2015 döneminde de yüzde 40 düzeyindeydi.
* Kendi hesabına çalışan esnafların geliri de ücretli ve maaşlılar kadar olmasa da genel ortalama karşısında göreli olarak geriledi. Esnafların geliri 2015 döneminde genel ortalamanın yüzde 84.21’i düzeyindeyken, 2016 döneminde yüzde 83.55’ine geriledi.
* Buna karşın işveren kesiminin göreli gelir düzeyinde 50 puanlık bir sıçrama meydana geldi. Böyle bir sıçrama da son 10 yılda ilk kez gerçekleşiyor. İşveren kesiminin ortalama geliri 2015 döneminde genel ortalamanın yüzde 220.26’sı düzeyindeyken 2016 döneminde yüzde 270.82’si düzeyine çıktı. Bu oran da TÜİK verilerinin kapsadığı 2006-2016 döneminin rekoru.
