Ödemeler dengesinde riskler artıyor
Merkez Bankası’nın açıkladığı ağustos ayı verileri, ödemeler dengesinde risklerin giderek arttığını gösteriyor. Cari açığın finansmanı için kaynak bulmak bir yandan zorlaşıyor ve dış kaynak girişi azalıyor, diğer yandan da giren kaynağın niteliği bozuluyor.
Ödemeler dengesinin 8 aylık sonuçları şöyle bir görünüme sahip:
* Yılın ilk 8 ayına ait ödemeler dengesi verileri ise geçen yıla göre daha olumsuz. Geçen yılın ilk 8 ayında 22.89 milyar dolar olan cari açık yüzde 18.95 ve 4.34 milyar dolar artarak 27.23 milyar dolara yükseldi.
* 8 aylık cari açığın geçen yıla göre artmasında dış ticaret açığının 6.36 milyar dolar ve yüzde 22.97 artarak 34.04 milyar dolara tırmanması etkili oldu.
* 8 aylık dönemde net turizm gelirlerinin 1.91 milyar dolar ve yüzde 22.05 artışla 10.58 milyar dolara çıkması, dış ticaret açığındaki bozulma karşısında çok yetersiz kaldı.
* 8 aylık cari açığın geçen yıldan kötü olmasından daha önemli olan gelişme ise ödemeler dengesinin finansman tarafındaki bozulmanın ürkütücü boyuta ulaşması.
* Geçen yılın ilk 8 ayında 33.35 milyar dolar olan net dış kaynak girişi, bu yıl 7.52 milyar dolar ve yüzde 22.56’lık bir düşüşle 25.83 milyar dolara geriledi.
* Dışarıdan gelen kaynak cari açıktaki artışı finanse etmeye yetmedi. Bu yüzden 8 ayda döviz rezervleri 11.86 milyar dolar eridi. Oysa geçen yılın aynı döneminde döviz rezervleri 10.46 milyar dolar artmıştı.
* Yılın ilk 8 ayında yabancı doğrudan yatırımların miktarı 1.15 milyar dolar ve yüzde 14.89 azalarak 6.55 milyar dolara indi. Üstelik yabancıların gayrimenkul alımı şeklindeki doğrudan yatırımları artarken ekonomi açısından anlamlı olan gayrimenkul dışındaki yatırımları keskin bir düşüş yaşadı. Yabancıların gayrimenkul yatırımları ilk 8 ayda 678 milyon dolar ve yüzde 26.53 artarken, gayrimenkul dışındaki doğrudan yatırımları 1.82 milyar dolar ve yüzde 35.50 gibi sert bir düşüş gösterdi.
* Doğrudan yatırımlar düşerken sıcak para girişinde ciddi bir artış yaşandı. İlk 8 ayda yabancıların mevduat, hisse senedi ve bono yatırımlarından oluşan sıcak para girişi, geçen yıla göre 6.03 milyar dolar ve yüzde 41.92 artarak 20.41 milyar dolara çıktı.
* Alınan kredilerde de kısa vadeye kayış yaşandı. Yılın ilk 8 ayında uzun vadeli krediler net geri ödeme ile 3.71 milyar dolar azalırken, kısa vadeli krediler 7.73 milyar dolar arttı.
* Toplamda ödemeler dengesinde yılın ilk 8 ayında uzun vadeli kaynak girişi 14.59 milyar dolar ve yüzde 83.71 gibi dramatik bir düşüşle 17.43 milyar dolardan 2.84 milyar dolara düştü. Buna karşın kısa vadeli kaynak girişi 15.31 milyar dolar ve yüzde 119.23 gibi tersine dramatik bir artışla 28.14 milyar dolara fırladı.
* Geçen yılın 8 ayında gelen uzun vadeli kaynak, kısa vadelilerin 1.36 katıydı, bu yıl yüzde 10’una kadar düştü.
Özetle yabancıların nitelikli doğrudan yatırımları azalırken, yüksek faize koşan sıcak paranın ağırlığı daha da artarak ekonomideki kırılganlığı, kurdaki oynaklığı ve kur artışı karşısındaki kırılganlığı artırıyor.
Kredi cephesindeki gelişmeler de artan kur riski, yüksek açık pozisyon nedeniyle işletmelerin artık uzun vadeli dış kredi almakta çok zorlandıklarını gösteriyor. Bu yüzden kısa vadeli dış kredi miktarının artması, şirketler cephesindeki açık pozisyon, dış finansman ve kur duyarlılığı sorunlarının katlanmasını ve daha yakıcı bir hale gelmesine yol açıyor.
Bu olumsuz gidişin ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz artırımına ilaveten piyasadan para çekmeye başladığı, dış politikada gerginlik ve çatışmaların arttığı, iç politik kaygıların sürdüğü bir dönemde yaşanması, riskleri daha da artırıyor.
