Şeytanköprü

Kayseri’nin Develi ilçesinin Pusatlı köyünde doğar. Para ekonomisinin olmadığı bir ortamda geçen bir çocukluktur. Develi’de babasının manifaturacı dükkanı vardır. Satışlar ‘harman’a yapılır.

Harmanda satışa karşılık, paraya çevirmek için buğday, arpa vs alınır. Paranın çok kıymetli olduğu, bir türlü kazanılamadığı bir dönemdir . Anne birkaç yaşında iken kaybedilir. Yeni anne gelir. Çocuğa çalışmayı öğretir. O da sevilir, anneye yardımcı olunur, babaya yardımcı olunur.

Babanın işleri yolunda gitmez, bir tür seyyar dükkancılık başlar. İnsanlar neredeyse oraya gidilir. İlk okul bitmiştir. Ermenilerin de yaşadığı Develi’de belki onların da katkısıyla ticaret kafasındadır. Kayısı çekirdeklerini çıkartıp satar, ilk ticaret, ilk tasarruf, ilk para biriktirme böyle başlar. Bölgede tren yolu yapımı başlar. Babası yol yapan işçilerin olduğu yere bir seyyar dükkan açar.

Burası Kemah’a yakın Şeytanköprü’dür. Babasına yardımcı olmak ya da okumak ikilemi arasında kalır. Bir tür yazı tura gibi. Okumayı çok istemesine rağmen babasına yardımcı olmayı seçer. Her ikisinin çaresizliği baba oğlu dağların üstünde, ıssız Şeytanköprü’de karşılıklı ağlatır.

Demiryolu işçisi alışverişi nakitle yapar. Mal satılır, para alınır. Bu olağanüstü bir şeydir. Para ekonomisi ile böyle tanışılır. Demiryolları ilerledikçe gezici dükkan ilerler, daha sonra başka Anadolu illeri, dolaşır dururlar. Sonra İstanbul Tepebaşı’nda bir dükkan, her gün önünden binlerce insanın geçtiği bir dükkan. Artık gece gündüz çalışma imkanı doğmuştur.

Çok sıcak günlerde dükkandaki 10 kuruşluk gazoz yerine 1 kuruşluk suyu içmeyi tercih edip 9 kuruş kazanıldığı düşünülen günlere geçmiştir. İnanılır gibi olmayan hayat devam eder. Tahtakale’de başka bir ticari yatırım, ithalat, Anadolu’ya mal satışları. Sonra yeni ortaklıklar, yeni girişimler, montaj tesisleri, yeni ortaklıklar, üretim tesisleri. Türkiye’nin en büyüklerinden Anadolu Grubu böyle doğar.

İzzet Özilhan’ın hayat hikayesi böyle gelişir. İstanbul Sanayi Odası’nın, TOBB’un yöneticileri arasında yer alır. Menderes’le de tanışır, Özal’la da. Avrupa’ya da gider, Amerika’ya da. Şeytanköprü’nün çaresiz çocuğu çoktan yabancı dil öğrenmeye de başlamıştır. Anılarında aynı bugünkü gibi bir faiz konusu da vardır. Şöyle anlatır: “Bir keresinde İzmir’deydik.

Ekonomik kurul toplantısı yapıyorduk. Bu arada ünlü 24 Ocak kararları yayımlandı. Bu dönemde Turgut Özal Başbakanlık Müsteşarı’ydı, Demirel de Başbakan. Özal daha öncesinde bize bir brifing vermişti. Özal bize ‘Göreceksiniz, hiç korkmayın, bankalarda mevduat 1 trilyon lira olduğu zaman faizler aşağı düşecek.’ dedi. Benim o işe aklım yatmadı.

Aradan yaklaşık yirmi yıl geçtiği halde hala faizler düşmüş değil. Hala enflasyonu engelleyemediler. Faiz ödemeleri trilyonları geçti. Ben yıllar yılı söyleye söyle ye dilime pelesenk ettiğim gibi nasıl ayağımı yorganıma göre uzatıyorsam devlet de öyle yapmalıdır. Devlet faiz ödemez. Devlet dengesini kurup kendi kabına girmelidir.”

Peki Özal’la birlikte faizler artınca neler olmuş? İzzet Özilhan şöyle anlatıyor: “1980’lerde Türk sanayinde bir ayıklanma yaşandı, biz de bir takım sektörlerden çekildik, konsolidasyon yaptık. Biz o yıllara kadar olan kârlılığımıza göre birtakım yatırımlar tasarlamıştık. Onlara göre normal faiz politikası izlemiştik. Özal ile birlikte faiz politikaları değişiverdi. Bu nedenle tökezledik. 1988’e kadar filan bankalarla konuş, konsolidasyon yap. Sıkıntılı bir dönemdi, kimsenin hatırlamak istemediği bir dönem işte.

Biz çok şükür düze çıkmayı bildik… Borcu olmayan para kazanan bir yapıya erişip yeni yatırımlara girdik.” Bir Hayat Hikayesi kitabında, dışa açılmadan 20 yıl sonra bunları anlatan İzzet Özilhan 22 Haziran 2014’te rahmetli oldu. Biz bu yazının yazıldığı 22 Haziran 2023’te, dışa açılmanın 43. yılında heyecanla Merkez Bankası’nın yeni faiz kararını bekliyorduk.