Sıra dışı başarının anatomisi
Bu hafta hayatın her alanında sıra dışı başarı gösterenler ile ilgili harika bir kitabı inceleyeceğim. “Outliers” veya Türkçe adıyla “Çizginin Dışındakiler”. Yazar Malcolm Gladwell’in kitabını Türkçeye Media Cat Yayınları kazandırmış. Çizginin dışındakiler hayatın herhangi bir alanında, normal beklentilerin ve gerçekleşmelerin dışında kalacak kadar sıra dışı bir başarı düzeyine ulaşan bireyler ve hikayelerini içeriyor.
Genellikle sıra dışı başarı gösteren kişilerin kendi alanlarında zirveye çıkmalarına yardımcı olan ve doğuştan gelen bir yeteneğe sahip olduklarını düşünürüz. Arkalarında gizemli bir gücün olduğuna inanma eğilimindeyizdir. Ancak Gladwell’in kitapta açıkladığı üzere aile, kültür ve hatta doğum tarihleri gibi diğer faktörlerin de başarı üzerinde büyük bir etkisi olabilir.
Bu kitap bir “nasıl yapılır” rehberi değil; daha ziyade, başarıya giden yolda bireysel çabanın, önceden tahmin edemeyeceğimiz kadar çeşitli faktörlerin etkisiyle nasıl şekillendiğini anlatan bir inceleme. Yani sıra dışı başarı için bireysel çaba kadar, diğer bazı faktörlerin varlığı da gerekiyor.
Kitabın ortaya koyduğu temel fikir
Genelde toplum, başarılı insanları genellikle sıradışı yeteneklerine veya sıkı çalışmalarına dayanarak değerlendirir. Ancak Gladwell, bu tip başarının genellikle çevresel etmenler, şans, tarih ve kültürel bağlamdan doğduğunu belirtir. Yani, başarılı insanlar genellikle onları başarılı yapan belirli dış faktörlere maruz kalırken doğru zamanda doğru yerde olma eğilimindedirler.
Bu durumun en çarpıcı örneği, Gladwell’ın "10.000 Saat Kuralı" adını verdiği teoridir. Herhangi bir alanda uzmanlık ya da ustalık seviyesine ulaşmak için genellikle 10.000 saate yakın bir süre boyunca yoğun bir şekilde çalışmak gerektiğini öne süren bu kural, kişinin başarısının kişisel çabanın ötesine geçtiğini gösterir. Çünkü 10.000 saati bir alanda pratik yapmaya ayırmak, yalnızca bireysel çabayla değil, aynı zamanda zaman ve fırsatla da ilişkilidir. Yani bunu yapmaya yetecek kadar iyi ve uygun koşullara sahip, bunu doğru zamanda yapabilen kişiler sıra dışı başarıya ulaşabilir.
Kitapta yer alan önemli düşünceler
10.000 Saat Kuralı: Gladwell, bir alanda ustalaşmak için en az 10.000 saatlik yoğun pratik yapmanın gerektiğini ileri sürer. "10.000 Saat Kuralı", bireylerin yetenek kazanabilmesi için gerekli olan kaynaklara ve zamanlara sahip olması gerektiğini vurgular. The Beatles, bu kuralın mükemmel bir örneğidir. 1960'ların başında Hamburg’da saatlerce ve saatlerce sahne alma imkanı buldular. Burada istikrar ve süreklilik kazandılar. Bu süre zarfında, performansları ve müzik yetenekleri üzerinde yoğun bir şekilde çalıştılar. Bu deneyim, 10.000 saatlik pratiklerini tamamlamalarına ve sonunda dünya çapında bir fenomen olmalarına yardımcı oldu.
Başarının Doğaçlama Olduğu Fikri: Gladwell, başarının doğaçlama olduğunu ve genellikle bir kişinin doğduğu zaman, yer ve kültürel bağlamın bir olduğunu savunur. Bill Gates'in hikayesi buna iyi bir örnektir. Bill Gates, bilgisayar devriminin başlangıcında büyüdü ve içinde bulunduğu ortam ve bağlantılar ona, çoğu kişinin erişemediği bir fırsat olan, bilgisayarlarda binlerce saat pratik yapma fırsatını verdi.
Kültürel Mirasın Rolü: Gladwell, kültürel mirasın, bireysel başarının şekillenmesinde önemli bir rol oynadığını belirtir. Bu, başarının, genellikle değerlendirildiği bireysel yetenekler ve çaba kadar, sosyal ve kültürel faktörler tarafından da belirlendiğini gösterir. Gladwell, çeşitli kültürlerin değerlerinin ve inançlarının, bireylerin yaşamlarında ve kariyerlerinde nasıl başarılı olacaklarını derinden etkileyebileceğini vurgular. Gladwell, matematik alanında Asyalılar ve Batılılar arasındaki farkları incelerken kültürel mirasın etkisini tartışır. Yazara göre Asyalıların daha uzun ve sabırlı çalışma eğilimleri, karmaşık matematik problemlerini çözme yeteneklerini artırmaktadır.
Uygunsuz Davranış ve Başarı Arasındaki İlişki: Gladwell, bireylerin sosyal becerileri ve davranışları hakkında konuşurken, çoğunlukla bu becerilerin başarıda önemli bir rol oynadığını belirtir. Sosyal uyumsuzluk, genellikle insanların başarılı olmasını engellerken, bazı durumlarda bu, onları başarıya doğru itebilir. Steve Jobs, genellikle sosyal normları ihlal eden ve uygunsuz olarak görülebilecek davranışlara sahiptir. Ancak bu, onun Apple'ı dünya çapında bir teknoloji lideri yapmasını sağlayan yaratıcı ve yenilikçi düşünce biçimini teşvik etmiştir.
Başarının Toplumsal Yapıda Kök Salması: Gladwell, başarının genellikle toplumun kültür ve uygulamalarının bir sonucu olduğunu belirtir. Bir kişinin doğduğu yer ve zaman, toplumda hangi fırsatlara erişim sağladığını ve bu fırsatların başarıyı nasıl etkileyebileceğini belirler. Örneğin, Güney Kore'de öğrenciler, yoğun bir şekilde çalışma ve disiplin kültürü ile yetiştirilirler, bu da onların akademik başarıya ulaşmalarına yardımcı olur.
Başarının Yaratıcılığı ve Yenilikçiliği Teşvik Etme Yeteneği: Gladwell, başarının genellikle yaratıcılığı ve yenilikçiliği teşvik ettiğini belirtir. Bu, bireylerin yeni fikirler ve çözümler bulmak için teşvik edildiği bir ortamda başarılı olma olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösterir. Amerika’nın inovasyon alanında bu denli başarılı olmasının sebebi budur.