Çin kartının arka yüzünde yazanlar korkutuyor!

Mao Zedong öldükten sonra Çin’de yüksek sesle dillendirilmeden darbe üstüne darbe yapıldı. Dörtlü çete üyesi olarak Mao’nun karısı Jiang Qing bile tutuklandı. Qing 1991 yılında intihar etti. Bu sürecin sonunda kazananlar devlet kapitalizmi yanlıları oldu. Günümüzde Çin’i komünist parti idare ediyor, fakat siyasi ve politik sistemin komünizmle ilgisi yok.

Çin’de işçi hakları yok, daha doğrusu insan hakları yok. Olağan durumda batı ülkelerinin Çin ile arasının kötü olması gerekir. Tam aksine devlet kapitalizmine (yandaş kapitalizmi, crony capitalism) geçtikten sonra batılı ülkeler Çin’e akın etti. Çin doğrudan ve portföy yatırımlarının çekim merkezi oldu. Özel mülkiyetin olmadığı ülkede, devle kapitalizmine geçince birden bire dolar milyarderleri türedi. 

Çin diğer ülkelere örnek gösterildi. Doğrusu Çin bunu hak ediyordu. Gelişmiş ülke ekonomileri sıfıra yakın büyürken, ya da küçülürken, Çin 2010 yılında %10,5, 2011 yılında %9,3 büyüdü. Yatırımlardaki büyüme de benzer oranlarda gerçekleşti. Çin dünyada en fazla cari fazla veren ve en fazla döviz rezervi bulunan ülke oldu. 2014’ün sonundaki döviz rezervi 3,8 triyon dolardı. Üstelik bu başarıyı %4’ler düzeyinde bir işsizlik oranı ve %2’ler düzeyinde bir enflasyon oranı ile birlikte elde etti.

Bu olumlu veriler Çin kartının ön yüzünde yer alıyor. Kartın arka yüzünde yazanlar daha farklı:

- Çin’in ekonomik büyümesinde doğrudan yabancı yatırımlar öncü oldu.
- Büyümeye ikinci destek portföy yatırımlarından geldi.
- Çin ulusal para birimini Yuan’ı (Renbinmi) diğer ülkelerin para birimleri karşısında değerini düşük tuttu, bu yolla ihracatını sürekli artırmayı başardı.
- Çin işsizlik oranını azaltmak, fakirlik çemberini (açlık) kırmak için inşaat yatırımlarına ağırlık verdi. Konut sahipliği arttı.
- Büyümenin finansmanı için para arzını arttırdı. Böylece faiz oranının düşük düzeyde kalmasını ve kredi genişlemesini sağladı.

Bu tablo son iki yıldır, değişiyor. Değişimin kaynakları;
- Konut sektöründeki balon,
- Ücretlerin yükselmesi,
- Yolsuzlukların artması,
- Küresel ölçekte dış ticaret hacminin daralması,
- Firmaların karlılık oranlarındaki düşüş.

Bu unsurlar birlikte çalışınca büyüme oranı %7’lere geriledi.  İhracatta sorun yaşanmaya başladığı için cari işlemler fazlası küçülmeye başladı. Alışıldık veriler gelmeyince yabancı yatırımcılar telaşlandı. Üstelik Haziran ayının sonunda döviz rezervinin yıllar sonra azaldığı açıklandı. 299 milyarı bulan rezerv düşüşünün arkasında portföy yatırımlarındaki çıkış var (bizim alışık olduğumuz ifade şekli ile sıcak para çıkışı). Batılı finans çevreleri durumun henüz alarm seviyesinde olmadığı söylese de, telaş başladı.

Bakalım Çin’in Komünist Kapitalistleri buna çare bulabilecekler mi? İzlemeye değer.