Kalıcı durgunluk hipotezi

Larry Summers 1930’ların –Paul Sweezy’den mülhem- “secular stagnation hypothesis” ini canlandırmıştı. Konuyu herkes ciddiye alıyor. Krugman, Gordon, Blanchard vb pek çok önemli isim inceliyor. Özetle “uzun yıllar boyunca (15-20 yıl) bu durgunluktan kolay kolay çıkılamayacak” demek. Üç bağlantılı iddiadan oluşuyor: 

(1) Gerçekleşen ve potansiyel GSYH arasında kalıcı bir çıktı açığı oluştu. Tasarrufl ar yatırımların (uzun yıllardan beri) çok üzerinde olduğu için sonunda tasarruf-yatırım dengesini kuracak denge nominal faiz negatif bölgeye düştü. Nominal faiz negatif olamadığı için –zero lower bound constraint, denge kolayca kurulamaz. QE (nicel genişleme) bu “sıfır alt sınır” probleminin yanından dolaşmak için bulunan bir geçici çözüm idi. 

(2) Potansiyel GSYH büyüme hızında yavaşlama oldu. Nedenleri (i) demografi –yaşlanma (ii) teknolojik ilerleme hızının düşmeye başlaması. 

(3) Potansiyel GSYH’nın seviyesinde, büyüme hızı değil, geri döndürülemez düşüş yaşandı. Potansiyel büyüme hızı artsa bile, gelişmiş ekonomiler daha düşük bir patika üzerinde ilerleyecek. Mesela, işgücüne katılım oranları asla 2007 seviyesine geri dönmeyecek. Neden tasarrufl ar yüksek kalabilir? Yaşlanan nüfus bir faktör. 

Neden GSYH eğri olarak aşağı kaydı? Yine aynı şekilde, çalışan nüfus azalıyor mesela. Neden potansiyel GSYH büyüme hızı düştü? Teknolojik ilerleme durakladı: Verimlilik de, kârlı yatırım imkanları da aşağıda kaldı. Tasarruf-yatırım dengesizliği daha da belirgin hale geldi. 

Bazıları uygun politikalarla bu eğilimin geri çevrilebileceğini düşünüyor. Ama sanırım en önemli noktalar başka. (a) Çin’in tasarrufl arının azalması lazım –ki Çin yavaş yavaş farklı bir modele dönüyor. 

Bu aynı zamanda güvenli limana park edecek Çin talebinin düşmesi demek. (b) Özellikle ABD’de kamu harcamalarını artırmanın –borçlanma maliyeti sıfır gibi olduğu için- sonuçta kamu borcu/GSYH oranını aşağıya çekeceğini savunanlar var – Brad DeLong (Berkeley) gibi (c) Enfl asyon hedefl eri yukarı çekilebilir: Bu durumda sıfır nominal faizle bile reel faiz daha da negatife düşer ve kamu borçları enfl asyonla eritilmeye başlayınca, kamuya yeni alan açılır. 
EURO alanı QE fikrini bu açıdan da bir test sahası gibi görmek mümkün. Doğrudan piyasadan tahvil alacak ve ECB bilançosunu hızla büyütecek – ABD yavaş yavaş ters tarafa giderken. Bu tezlerin en önemli sonuçları şunlar: 

(1) Mesela Robert Gordon’un (Northwestern) ölçümlerinde olduğu gibi ABD potansiyel büyüme hızı yıllık yüzde 1,5’e düşmüşse kolay kolay büyük canlanma beklenemez. (2) Bu doğruysa, ki EURO alanı için fazlasıyla doğru olur o zaman, faiz artışı gayet yavaş ve gelinecek üst seviye de beklenenden düşük olur. (3) ECB enfl asyona yasal olarak kilitli bir banka olduğu için, enfl asyon artarsa / artınca faizini düzeltmek zorunda kalacak. Ya yasasının değişmesi lazım, ya da uzun süre QE tipi politikalar sürdürmek durumunda kalacak. Eğer “durgunluk” kalıcıysa.