2000 yıllık soylu koltuğu ziyaretçilerini bekliyor
Anadolu en güçlü kadın devletlerin diyarı olmuş bugüne kadar. Bunlardan biri de İzmir Torbalı yakınlarında 28 yıldır kazıları devam eden Metropolis. Metropolis antik Yunan’da “Anatanrıçanın kenti” anlamına geliyor. Antik kentte bugün üç kuşak arkeolog tarihe ışık tutmak için kelimenin tam anlamıyla iğneyle kuyu kazıyor.
16 bin dönümlük araziye kurulan kentin 28 yılda sadece yüzde 10’luk bölümü ortaya çıkarılabilmiş durumda. Kazılara başkanlık eden Prof. Dr. Serdar Aybek, buranın Efes’e komşu ancak ondan daha huzurlu, oldukça zengin bir kitle tarafından mesken edinilmiş verimli bir kültür kenti olduğunu söylüyor.
Prof. Dr. Aybek’i bu sonuçlara henüz birinci sınıf öğrencisiyken adım attığı ve neredeyse ömrünü verdiği Metropolis kazılarından elde edilen buluntular ulaştırıyor. Diyor ki Aybek, “Burası verimli Menderes ovasına bakıyor. Ovanın diğer tarafı bir göl ve nehirle Efes limanına açılıyor. Yani Metropolis’te yaşayanlar burada üretilen ürünleri Efes ve oradan da diğer kentlere gönderiyorlardı. Evlerin yapılarından, 2 bin metrekarelik spor ve hamam kompleksi kalıntılarından görüyoruz ki oldukça zengin ve lüks yaşamayı seven bir halk burada yaşamış. Efes daha karmaşık bir metropolken Metropolis, bugün sakin şehir dediğimiz daha elit bir hayatı temsil ediyor.”
Grifonlu soylu koltuğu
Prof. Dr. Aybek’i son günlerde en çok heyecanlandıran gelişme ise öğrenciyken kazılarda buldukları antik tiyatrodaki konumlanması ve işlemelerinden bir soyluya ait olduğu belli olan grifon figürlü mermer koltuk. Bulunduğu dönemde İzmir Arkeoloji Müzesi’ne konulan koltuğun yeri yıllarca antik tiyatroda boş kalmış, bu durum da gelen ziyaretçilerin tepkisini çekiyormuş. Bunun üzerine antik eserlerin restorasyonu konusunda Türkiye’deki birkaç isimden biri olan heykeltraş Sinan İlhan’a başvurduklarını anlatan Aybek, “Sinan İlhan’ın yaklaşık bir yıllık çalışması sonrasında özel bir teknikle koltuğun replikası yeniden hayat buldu. Bunun için bölgedekine en yakın mermer bulundu, yaklaşık 1.5 tonluk mermer titiz bir çalışma sonrasında orjinalinin aynısı olan bir koltuğa dönüştü” diye anlatıyor süreci.
Metropolis kazılarını 15 yıldır destekleyen Sabancı Vakfı da grifonlu soylu koltuğunun yeniden antik tiyatrodaki yerine konulması için başlatılan çalışmanın sponsoru olmuş. Geçtiğimiz günlerde koltuğu ve Motropolis’teki gelişmeleri yerinde görmek için Sabancı Vakfı’nın yeni Genel Müdürü Nevgül Bilsel Safk an ile birlikte Torbalı’daydık.
2000 yıllık mermer kaldırımlarda dolaşmak, şehrin önde gelen isimleriyle aynı meydanda spor müsabakaları oynandığını hayal etmek, sonra o dönemin soylularıyla aynı yolu izleyip hamamı görmek, yemek salonunda dönemin dedikodularını kaynatmak ayaklarımızı yerden kesti. Hele de yakın zamanda ortaya çıkarılan kölelerin çalışma koşullarını görme fırsatı bulduğumuz tüneller hala yakılan karaçam odunlarının isli kokusunu taşıyordu. Ancak beni en çok etkileyen Metropolis’e yıllardır emek vermiş arkeologlar ve mavi yakalı işçilerin koltuk yerine konulurken duydukları heyecana şahit olmaktı. Özellikle Prof. Dr. Aybek’in “Onlar gönüllü arkeologlar” dediği kazı işçileri adeta çocuklarına gösterdikleri hassasiyetle taşıdılar koltuğu.
Sabancı Vakfı Genel Müdürü Nevgül Bilsel Safk an, 15 yıldır destek oldukları Metropolis’in daha 10 yıllar yanında olacaklarını söylüyor. Diyor ki, “28 yılda yüzde 10’u ortaya çıkmış ve 11 binden fazla eser müzelere gönderilmiş. Bu demektir ki bizim Sabancı Vakfı olarak daha çok işimiz var burada. Bu bizi heyecanlandırıyor.”