Avrupa Birliği Kripto Varlık Piyasaları Tüzüğü

Blok zincir teknolojisinin finans sektöründeki en önemli uygulamalarından biri olan kripto varlıklar (KrV), bazı yatırımcılara büyük kazançlar sağlarken, bazılarına da büyük zararlar yaşattı.

Ayrıca, sağladıkları anonimlik nedeniyle sıklıkla kara paranın aklanması ve terörün finansmanıyla birlikte anıldılar. Ancak, KrV’nin “finans piyasalarının vahşi batısı” olma özelliği yakında ortadan kalkıyor.

Hazine ve Maliye Bakanı Sayın Şimşek geçtiğimiz günlerde bir açıklama yaparak, KrV düzenlemesinde son aşamaya gelindiğini belirtti. Avrupa Birliği’nde de (AB), Kripto Varlık Piyasaları Tüzüğü (Markets in Crypto-Assets Regulation [MiCAR], EU 2023/1114) 29 Haziran 2023’de yürürlüğe girdi. MiCAR’ın bazı düzenlemeleri uygulanmaya başlandı, bazıları 30 Temmuz 2024’de, tamamı ise en geç 2025 başında uygulanacak.

MiCAR, AB dışındaki devletlerden de AB sınırları içinde kripto varlık (KrV) ihracı, kamuya sunulması ve KrV hizmetini kapsadığından, etki alanı AB sınırlarının çok ötesinde. MiCAR’ın amacı, KrV için çerçeve kurallar oluşturarak, finansal istikrarı, yatırımcıları ve tüketicileri korumak, kara paranın aklanması ve terörün finansmanını önlemek, bu alandaki genişlemeleri desteklemek ve inovasyonları teşvik etmek.

Şu noktalar dikkat çekici:

-Kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi (Distributed-Ledger-Technologie [DLT]) veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak aktarılabilen ve saklanabilen bir değer veya hakkın dijital temsili olarak tanımlanmakta. 

-KrV üst kavramının yanısıra, üç özel KrV kategorisi daha tanımlanıyor: e-para tokeni (stabil coin), varlık referanslı token (asset-referenced token) ve kullanım tokeni (utility token).

“E-para tokeni” (stabil coin), değerini stabilize etmek için USD veya EUR gibi resmi bir para birimini referans alan KrV; “varlık referanslı token”, e-para tokeni olmayan ve değerini stabilize etmek için başka bir varlığı veya hakkı veya içinde bir ya da birden fazla resmi para birimi de dahil olmak üzere bir kombinasyonu referans alan KrV; “kullanım tokeni” ise, ihraççısı tarafından sağlanan bir mal veya hizmete erişimi amaçlayan KrV’ye deniliyor.

-E-para tokenlerini, varlık referanslı tokenler ve bu ilk iki gruba girmemekle birlikte MiCAR’ın istisna kataloğunda olmayan KrV’ler, MiCAR kurallarına tabi. Bu bağlamda, Bitcoin ve Ethereum gibi yaygın kripto para birimleri MiCAR’ kapsamındayken, “değiştirilebilir olmayan tokenler” (NFT’ler) ve “merkezi kapsam dışında. 

-MiCAR, KrV ihracının yapıldığı “asli piyasa faaliyetleri” ile KV hizmetlerinin sunulduğu “ikincil piyasa faaliyetleri”ni birbirinden ayırmakta. Varlık referanslı token ihraç etmek ve MiCAR’de belirtilen KrV hizmetlerini sağlamak, lisansa tabi.

KrV hizmetleri, KrV hakkında danışmanlıktan üçüncü kişilere ait KrV’nin saklanması ve yönetimine, KrV için bir ticaret platformu işletmekten KrV’nin yasal ödeme aracı olan resmi para birimleriyle veya başka KrV’yle takasına kadar geniş bir yelpazede, on başlıktan oluşuyor.

-KrV hizmetleri sunanlar ile varlık referanslı token ve e-para tokeni ihraççılarının yetkilendirilmesi ve denetimi ile bunların işleyişi, organizasyonu ve kurumsal yönetimine ilişkin yeknesak kurallar söz konusu.

-MiCAR, KrV ihracı, kamuya sunumu ve KrV Ticaret Platformu'nda (KrVTP) ticareti için şeffaflık ve açıklama yükümlülükleri getirmekte. Bu yükümlülüklerden biri de, “KrV beyaz belgesi” (whitepaper) denilen belgenin düzenlemesi, yetkili makamlara ibrazı ve kamuoyuna açıklaması.

Belli bilgileri içermesi gereken bu belge sayesinde, ihraççı, kamuya sunucu ya da KrvTP’de ticaretini yapmak isteyen kişi, KrV’de temel alınan teknoloji ve bu teknolojiyle ilişkili riskler, KrV’nin temel özellikleri, işlevleri, riskleri, KrV ile bağlantılı hak ve yükümlülükler gibi önemli konular hakkında yatırımcılar bilgi sahibi olmakta. Bazı işletmeler bu ödev dışında tutulmuş.

-Anonim KrV ticareti yasak.

-Varlık referanslı token ihraççıları için, -iflas gibi durumlarda- bu tokenlerin sahiplerine karşı yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri amacıyla, varlık rezervi (bir tür yedek akçe) ayırma ödevi getirilmiş. “Önemli e-para tokeni” ihraççıları için de benzer bir ödev söz konusu.

-MiCAR, AB’deki kara paranın aklanmasını önlemek için getirilen düzenlemelerle uyuma özen göstermekte. Bu bağlamda, KrV hizmetleri sunmak için izin isteyenlerin, AB 2015/849 sayılı Direktif ’e göre saptanan yüksek riskli üçüncü ülkelerde şubesi olup olmadığının araştırılması şart.