Hükümet programında kayıt dışılığın azaltılması

64. Hükümet programında, kayıt dışı ekonomi ile mücadele ile ilgili olarak, 

Hükümetin, Kayıt dışı ekonominin boyutlarının azaltılmasının, orta ve uzun dönem­de ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroeko­nomik unsurun nitelikli bir biçimde iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacağını gördüğünü, bu yaklaşımla, ekonomide etkinliği sağlayacak; kayıtlı çalışmayı, istihdam etmeyi ve vergide gönüllüğü artıracak uygulamaları özendirmeyi temel bir ilke olarak kabul ettiği belirtilmektedir. 
    
Bu bağlamda, önümüzdeki dönemde uygulamaya konulacak,  'Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Öncelikli Dönüşüm Programı kapsamında;

Kayıt dışı ekonominin boyutunu ölçerek, kayıt dışılığın yol açtığı etkile­ri araştıracak ve bir envanter çalışması yapılacağı, 

Denetim kapasitesinin güçlendirileceği,

 Eğitici ve kapsayıcı yöntemlerle toplumun tüm kesimlerinde farkında­lığın arttırılacağı, 

Vergilendirme kapasitesini ölçen yöntemlerin geliştirileceğini, kayıt dışı istih­damın boyutunu analiz edecek ve yol açtığı sorunları giderileceği,

Ver­giye gönüllü uyumu etkileyen faktörleri analiz edileceğini ve mükelleflerin vergiye uyum seviyelerini artırıcı uygulamaların hayata geçirileceği, 

Gümrük kapılarının ve gümrüklerin modernize edilerek yenileceği,
 belirtilmektedir. 

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 23.10.2014 tarihinde 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısı ile 2013 Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu Tasarısı'nın  TBMM Plan Ve Bütçe Komisyonuna Sunuş konuşmasında,  "Kayıt dışı ekonominin gayrisafi yurt içi hasıla içindeki payını 2003 yılından bu yana yaklaşık 6 puan azaltarak yüzde 26,5 seviyesine düşürdük" ifadelerini kullanmıştır. 
    
2014 – 2018 yılları ile ilgili 10. Kalkınma planında Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı'nın amacı ve kapsamı "Son yıllarda alınan önlemlere rağmen kayıt dışı ekonomi halen önemli sorun alanlarından birisidir. Kayıt dışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacaktır. Bu programla, kayıt dışı ekonominin azaltılması amaçlanmaktadır."

Program Hedefleri olarak, 

Kayıt dışı ekonominin GSYH'ya oranının beş puan azaltılması,

Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılması, olarak belirtilmektedir. 

Kayıt dışı ekonomi, kayıtlı oymayan ekonomik faaliyetler, vergilendirilmeyen ekonomi, marjinal ekonomi, gizli ekonomi, örtülü ekonomi, enformel ekonomi, kara ekonomi gibi ifadeleri ile açıklanmaktadır. 

Biz kayıt dışı ekonomiyi, "resmi kayıtlara girmemiş, diğer bir anlatımla Maliye'ye verilen bilançolar sonucunda vergisi ödenmiş gelir olmayan tüm kazançların oluşturduğu ekonomi" şeklinde tanımlamaktayız. 

Kayıt dışı gelirler, Vergi Usul Kanunu'nun öngördüğü Yasal belgelere ya hiç yansımamıştır, ya da eksik yansımıştır. 

Bu sebeple kayıt dışı ekonomiyi oluşturan tutarlar net rakamlardan oluşmaktadır. Yani bu gelirden vergi ödenmemiştir. Brüt ve net gelir aynı tutardır. Bu sebeple de yüksek görülmektedir. Kayıt dışı ekonomik geliri olan taraflar vergi ödemedikleri için bu gelirlerinden, vergisi ödenmiş gelir sahiplerine göre daha çok yatırım yapabilme ve dolayısıyla onlardan daha çok zengin olma olanağına sahiptirler. Bunun yanında kayıt dışı gelirde kâr payı dağıtımı gibi unsurlar olmadığından elde kalan para büyüktür. 

Kayıt dışı Ekonominin Devlete ve içinde bulunduğu ticari hayata ve dolayısıyla bireylere sayısız olumsuz etkileri bulunmaktadır.

a. Devletin ekonomik veriler üzerinde planlama yapmasını olumsuz yönde etkiler.

b. Devletin milli gelir hesaplarına girmediğinden ekonomik veriler üzerinde olumsuz yönde etkisi olur. Yapılan hesaplamaların güvenilirliğinin azalmasına sebep olur.

c. Vergi gelirlerinin azalmasına yol açtığından Devletin zararına neden olur.

d. Devletin vergi gelirlerinin azalmasına yol açtığından, Devletin bu açığı kapatma gayesi ile dolaylı yada dolaysız vergilerde artırıma gitmesine sebep olarak bireyleri zarara sokar.   

e. Sigorta primi ödemelerinde bulunulmadığından, sigorta kurumunun zararına, çalışanların sağlık ve emeklilik haklarına olumsuz yönde etkisi olur. 

f. Aynı sektörde faaliyet gösterdiği diğer firmalar arasında haksız rekabete yol açar. 

g. Kayıt dışı ekonomi içinde satılan mamulleri alan kişilerin bunları iade etme hakları olmadığından bu kişilerin zararları oluşur. 

h. Tamamen yasa dışı bir düzen olduğundan, bu düzen ile alış veriş yapan kişilerin Tüketicinin Korunması Kanunu kapsamında güvenceleri bulunmamaktadır. 

i. Kayıt dışı ekonomide oluşan mamuller hiçbir denetimden geçmeden piyasaya arz edilmektedir. Ucuz olmasından dolayı tercih edilmesine karşın bu malların kalitelerinin düşük olmasından dolayı tüketiciye yarardan çok zarar vermektedir.