Küresel ve ulusal çaprazda ödemeler dengesi

Nasıl bir çapraz ateş altındayız? Tüm hassas noktalarımız hızla aşınıyor. Haftanın ilk gününde, yılın ilk ayına ilişkin ödemeler dengesi rakamlarını aldık. Gelişmekte olan ülkeler (GOÜ) sermaye hareketlerine her zaman hassas kalmışlardır. Buna bir de yerel gerçekliğimiz eklendiğinde, pek de hoş olmayan bir makasın içinde sıkışıp kalıyoruz.

GOÜ’lerde doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) çıkış hareketliliği açısından girişlere kıyasla tam iki katı belirsizlikteydi. Peki neden?

1. Girişimcilik ciddi riskler içerir. Küresel anlamda ne kadar teşvik edilse de daha kat edilecek çok yol vardır.

2. GOÜ’lerdeki bürokrasinin pek de bizden aşağı kalır yanı yoktur.

3. Doğrudan yabancı yatırımlar, konu GOÜ’lerse devasa büyüme potansiyeli barındıran alt segmentler içerirler. Bu en güzel 1990’ların Türkiye otomotiv sanayii ile günümüz arasındaki farkta görülebilir.

4. GOÜ’lerde politik belirsizlikler, jeopolitik riskler maalesef yüksektir. Bu durum değişim katsayısının tabloda görece yüksek seyrediyor olmasını getiriyor. Yani GOÜ’lerde sermayedar iğne üstündedir.

5. 2008 ve ardından 2011 yıllarında iki önemli kriz ard arda yaşanmıştır. İşte bu nedenle tablodaki DYY değişim katsayısı ve dolayısıyla belirsizlik 2015’e yaklaşıldıkça artmaktadır. Portföy yatırımlarına gelince değişim katsayısının ortaya koyduğu belirsizlikler DYY’lere kıyasla yüksektir.

Portföy yatırımları DYY’lere kıyasla 2006-2010 ve 2011-2015 periyodlarında belirsizliklerini kademe kademe düşürmektedirler.

Bizde ödemeler dengesinin finansman kalitesi konjonktürün eseri, cari dengesizlikse turizm gelirlerinin. İşte böyle bir çapraz ateş altındayız. Atasözün çağrıştırdığı gibi; bir zamanlar baba erik yemiş ve bugün oğulun dişi kamışmaktadır. Cari işlemler hesabı Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ocak ayına göre 561 milyon ABD Doları artarak 2.762 milyon ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Bunun sonucunda, oniki aylık cari işlemler açığı 33.163 milyon ABD doları olmuştur.

Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 420 milyon ABD Doları artarak 3.105 milyon ABD Doları’na yükselmesi ve hizmetler dengesinden kaynaklanan net gelirlerin 232 milyon ABD doları azalarak 578 milyon ABD Dolarına gerilemesi etkili olmuştur.

Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 125 milyon ABD doları tutarında azalarak 589 milyon ABD dolarına düşmüştür.
Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, bir önceki yılın aynı ayına göre 55 milyon ABD Doları azalarak 336 milyon ABD doları olmuştur.
Finans hesabı

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler (net yükümlülük artışı), bir önceki yılın aynı ayına göre 429 milyon ABD doları azalarak 360 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.
Portföy yatırımları 1.584 milyon ABD Doları tutarında net giriş (net yükümlülük artışı) kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 649 milyon ABD Doları net alım, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 802 milyon ABD Doları net satım yaptığı görülmektedir. Yurtdışında ihraç edilen tahvil ve bonolarla ilgili olarak, Genel Hükümet 2 milyar ABD doları net borçlanma, bankalar ve diğer sektörler ise sırasıyla 170 milyon ABD Doları ve 53 milyon ABD Doları net geri ödeme gerçekleştirmiştir. Diğer yatırımlar, 534 milyon ABD Doları tutarında net çıkış (net varlık artışı) gerçekleşmiştir. Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2.797 milyon ABD Doları, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları da 1.512 milyon ABD Doları tutarında net artış kaydetmiştir. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, Genel Hükümet 170 milyon ABD Doları, bankacılık sektörü 187 milyon ABD Doları ve diğer sektörler de 225 milyon ABD Doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. Resmi rezervler 2.055 milyon ABD Doları azalmıştır.