Proforma fatura: KDV’yi erteleme aracı olabilir mi?

Uygulamada çok sık kullanılan profor­ma fatura, vergi kanunlarının (VUK ve KDVK) öngördüğü manada gerçek bir fatura değildir. Yasal bir tanımı yoktur; ancak tica­ri hayatta teklif veya bilgi verme gibi amaç­larla düzenlenir.

Taraflar arasında henüz ke­sin bir anlaşma mevcut değildir. Dolayısıyla, proforma fatura KDV yükümlülüğü doğur­maz. Ancak, proforma fatura üzerine alıcı bir ödeme yaptıysa, proforma faturaya rağmen KDV’nin doğup doğmadığı tartışma konusu olabilir. Çok sayıda işletmemiz Avrupa Bir­liği ülkelerinde, özellikle de Almanya’da faa­liyet gösterdiğinden, Türkiye, Avrupa Birliği ve Almanya’da bu konuya nasıl yaklaşıldığını bilmek önem taşımakta.

Türkiye’de işletmelere geniş alan

Kural olarak KDV, mal teslimi veya hiz­met ifasıyla doğar. Ancak yasa koyucu, malın teslimi veya hizmetin ifasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi halinde; bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere, fatura veya benzeri belgelerin düzen­lenmesi ile, kısım kısım mal teslimi veya hiz­met yapılması mutad olan veya bu hususta mutabık kalınan hallerde, her bir kısmın tes­limi veya bir kısım hizmetin yapılmasıyla da

KDV’nin doğacağını kabul etmiştir (KDVK md.10). KDV matrahı, teslim veya hizmetin karşılığını teşkil eden bedelden oluşur (KD­VK md.24). Avans, matraha dahil unsurlar arasında sayılmamaktadır (KDVK md.24). Buna bağlı olarak, Türkiye’de proforma fa­tura üzerine yapılan ödemenin, avans niteli­ğinde olsa dahi, KDV yükümlülüğü doğurma­dığı kabul edilmektedir.

Türkiye’de KDV yükümlülüğü -istisnalar hariç- çok kuvvetli şekilde mal teslime/hiz­met ifasına bağlanmıştır. Bu ise, Türkiye’de­ki işletmelere teslimi/ifayı geciktirerek pro­forma fatura üzerinden KDV’yi erteleme im­kanı sağlamaktadır.

Avrupa Birliği’nde (AB) ve Almanya’da avansın KDV doğurması

AB ve Almanya’da da KDV kural olarak mal teslimi/hizmet ifası ile doğar. Buna kar­şılık, avanslar bakımından durum farklıdır. 2006/112/EC AB KDV Direktifi’nde, mal teslimi veya hizmet ifasından önce avans ödenmesi halinde, tahsil edilen tutara karşı­lık gelen miktar üzerinden, tahsilatın yapıl­dığı anda KDV’nin doğacağı kabul edilmek­tedir (md.65). Alman KDVK’da da, teslim/ifa öncesinde bedelin tamamının veya bir kıs­mının tahsil edilmesi halinde, tahsilatın ya­pıldığı beyan döneminin sonunda KDV’nin oluşacağı düzenlenmiştir (md.13). Kısaca, avanslar tahsilat esasına göre vergilendiril­mektedir. İstisnaen, Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD), alıcı ile satıcı arasında kar­şılıklı mutabakatla her zaman değiştirilebi­lecek bir listede belirtilen mallar için yapı­lan toplu avans ödemesinin, KDV doğurma­yacağına karar vermiştir ( C-419/02). Somut olayda, gerektiğinde alıcı, listeden bir anlaş­ma çerçevesinde ürünler seçebiliyor, bu an­laşma her zaman tek taraflı olarak feshedile­biliyor ve bu durumda kullanılmamış avans tutarının tamamı alıcıya iade ediliyordu.

Profroma fatura kullanırken dikkat

AB’de ve Almanya’da iş yapan işletmeleri­mizin, proforma fatura kullanırken dikkat­li olmaları gerekmektedir. Proforma fatura üzerine alıcı bir ödeme yaptıysa, vergi idare­sinin bunu bir avans olarak değerlendirmesi halinde, ek tarh, gecikme zammı, para ceza­sı ve hatta duruma göre vergi kaçakçılığı suçu ile suçlanma tehlikesi söz konusu olabilecek­ti. Bu nedenle tavsiyem, gerek proforma fatu­ranın ve gerek müşteriyle yapılan sözleşme­nin içeriği konusunda dikkatli olmalarıdır.