Telekomda çıkmaza girdik
Geçen hafta içerisinde, Dell’Oro isimli araştırma kuruluşu iki ayrı global araştırma raporu yayımladı. Birisi, global telekom pazarında çekirdek şebeke ile ilgili. Diğeri de erişim şebekesi ile ilgili. Eskiden, bu iki pazarda faaliyet gösteren onlarca şirket vardı.
Şimdi, raporlarda adı geçen şirket isimleri iki elin parmaklarını geçmiyor. Ericsson, Huawei, Nokia, Samsung ve ZTE hem çekirdek şebeke, hem erişim şebekesindeki ana oyuncular.
Çekirdek şebekede Cisco, Juniper oyuncular da devreye giriyor. Samsung’un, bu alanda küresel bir ağırlığı bulunmuyor. Neticede, hem çekirdek şebeke hem de erişim şebekelerinde dört şirket arasında paylaşılmış bir pazar var. Sizi merakta bırakmadan bu iki raporla ilgili verileri de vereyim.
Çekirdek şebekede satışlar, 2023 yılının ikinci çeyreğinde yine artış eğilimine geçmiş durumda. Temel sebebi, Çin’deki 5G yatırımları. Buna Ortadoğu ve Afrika’daki 5G yatırımları eşlik ediyor. 2017’den, 2021’e kadar büyüme eğiliminde olan erişim şebekesi pazarı ise 40 milyar dolar seviyesinde takılıp kalmış durumda. 2027 yılında da bu seviyede olması bekleniyor.
Bu iki alana da yatırım yapan şirketler, telekom operatörleri. Son dönemde de gelirin büyük çoğunluğu 5G ile ilgili yatırımlardan geliyor. 5G yatırımlarının paraya dönüşündeki sıkıntı, buna yatırımın geriye dönüşü de diyebiliriz, telekom operatörlerini zora sokarken, kazma kürek satıcıları, yani şebeke altyapısı satan şirketleri de zora sokmuş durumda. Zaten, konsolide olan pazardan bunu anlıyoruz.
Yaklaşık çeyrek asır önce, nasıl bir ‘dot com boom’ yaşandıysa… O eşiğe çok yaklaştık gibi. Ancak bu sefer batacak şirket kalmadı. 5G yatırımlarını paraya çevirmeyi başaramayan telekom operatörleri, yatırımlarını yavaşlatmış durumda.
Bunda ne var? Diyebilirsiniz
Telekom sektörü, diğer tüm sektörlerden bir şekilde ayrışıyor. Eğer yatırım yapmaya devam etmezseniz, hizmetlerde aksamalar, hizmet kalitesinde bozulmalar kaçınılmaz bir hal alıyor. 100 TL yatırımla bir otomobil üretim hattı kurayım. Sonra da bu hattan şu maliyette araba çıkartayım.
Bunu da 25 yıl yüzde 20 kâr marjı ile satarım hesabı, telekom sektöründe işlemiyor maalesef. Bahsettiğim iki raporun da işaret ettiği üzere, telekom sektöründe deniz bitmiş görünüyor. Bir hevesle 5G yatırımları yapıldı, ancak bu yatırımların parasını çıkartacak gelir elde edilemiyor. Gelir gelmeyince, ilave yatırımlar da yapılamıyor. Çok yakında bir kısır döngüye gireceğiz. Telekom şirketlerinin değeri her geçen gün düşüyor.
Bu gidişle, düşmeye de devam edecek. Ancak asıl sorun, telekom hizmetleri üzerinden gelir eden şirketlerin geleceği. Google, Facebook, Netflix buna bulut hizmeti liderleri Amazon’u, Microsoft’u da ekleyin. Ortada telekom yatırımı kalmazsa, bu hizmetlere nasıl erişeceğiz? Zamanında telekom şirketleri, bu tip hizmetleri sunmak için yatırımlar yaptılar. AT&T, Time Warner örneğinde olduğu gibi.
Beceremediler. Sıra, hizmet sağlayıcı şirketlerin, telekom yatırımları yapmasına geldi. Altyapı olmadan hizmetler olamaz. Hizmet sağlayıcılar maliyeti paylaşmadan, telekom şirketleri yaşayamaz. Telekom şirketleri kazanamazsa hizmet olamaz. Bakalım bu kısır döngüden nasıl çıkacağız?
Geçen hafta yazdım. Mobil telekom operatörlerinin abone başı gelirleri 100 TL’ye henüz aştı. 3-4 dolar, euro öyle bir rakam. Bana, yani tüketiciye sorarsanız çok pahalı. Ancak şirketler de bu gelir seviyesi ile yaşayabilecek konumda değil. Umarım, tez zamanda hizmet sağlayıcılar ve altyapı sunucular birlikte var olabilmenin bir formülünü bulurlar. Bunu da tüketiciye en az maliyetle yansıtırlar.