Fikri ve sınai mülkiyet hakları ve gümrük
Gümrük idareleri, Türkiye gümrük bölgesinde taşıt değiştiren eşya da dahil olmak üzere gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma konu, fikri ve sınai hakları ihlal ettiğinden şüphe edilen veya bu hakları ihlal eder nitelikteki eşya ile ilgili olarak işlem yapar.
Gümrük idaresince re'sen yapılacak işlemler
Gümrük idaresince Gümrük Kanunu'nun 57'nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca re'sen alıkonulan veya gümrük işlemleri durdurulan eşya için, 103'üncü madde uyarınca başvuruda bulunmak üzere hak sahibine; ayrıca beyan sahibi veya eşyayı elinde bulundurana alıkoyma veya durdurma işlemini takip eden ilk iş günü içerisinde bildirimde bulunulur.
Gümrük idareleri, hak sahibine olası hak ihlaline ilişkin tebliğde bulunmadan önce eşyanın fikri ve sınai haklarını ihlal eder nitelikte olduğuna dair şüphe duyulan hususları desteklemek amacıyla hak sahibinden gerekli gördüğü bilgi ve belgeleri talep edebilir. Bu aşamada, hak sahibine eşyanın miktarı ve niteliği dışındaki bilgiler açıklanmıyor.
Gümrük idarelerine başvuru
Fikri ve sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması talebi, Fikri ve Sınai Hakların İhlali İle İlgili Olarak Gümrük İdaresi'nin Harekete Geçmesine İlişkin Başvuru Formu ile elektronik olarak gümrük idaresine yapılabiliyor. Bu konu 1 seri nolu Gümrük Genel Tebliği (Fikri ve Sınai Haklar) ile detaylı olarak düzenlemiş bulunuyor. Hak sahibinin yurtdışında yerleşik olması halinde Türkiye'de yerleşik temsilcisi aracılığıyla işlem yapılabiliyor.
Başvurularda, söz konusu eşyanın gümrük idaresince tanınmasına imkan verecek şekilde;
a) Eşyanın tam ve ayrıntılı teknik tanımı,
b) Hak sahibince sahteciliğin tür ve şekline ilişkin olarak verilebilecek her türlü bilgi,
c) Hak sahibince belirlenen irtibat sağlayacak kişinin isim ve adres bilgisi,
Bulunması zorunludur.
Yapılacak başvurulara, başvuru sahibinin söz konusu eşya ile ilgili olarak hak sahibi olduğunu ve hakkın Türkiye'de tescil edildiğini kanıtlayan bir belgenin de eklenmesi gerekiyor.
Başvuru sırasında, bilindiği takdirde, hak sahiplerince;
a) Orijinal eşyanın başvurunun yapıldığı ülkenin piyasasındaki vergi öncesi kıymeti,
b) Eşyanın gönderildiği veya gönderilmesi planlanan yer,
c) Sevkiyata veya ambalaja ilişkin ayrıntılar,
ç) Planlanmış olan varış veya yola çıkış tarihi,
d) Taşıyıcı firma ve taşımada kullanılan araca ilişkin bilgi,
e) İthalatçı, ihracatçı veya eşyanın zilyedine ilişkin bilgiler,
f) Eşyanın üretildiği ülke veya ülkeler ve eşya sevkiyatında kullanılan güzergahlar,
g) Orijinal eşya ile bu eşyaya ilişkin hakları ihlal ettiğinden şüphe edilen eşya arasındaki teknik farklılıklar, Bildiriliyor.
Gümrük idarelerince yapılacak işlemler
Hak sahibinin başvurusu üzerine, gümrük işlemlerine tabi eşyanın fikri ve sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşya tanımına uyması halinde gümrük idaresi eşyanın gümrük işlemlerini durdurur veya eşyayı alıkoyar.
Gizli nitelikte ve mesleki sır kapsamında olan bilgiler ile ticari ve endüstriyel sır niteliğindeki bilgiler hariç olmak üzere, alıcı, gönderici, beyan sahibi ve eşyanın zilyedine ilişkin isim ve adres bilgileri ile söz konusu eşyanın menşe ve kaynak ülkesi, gibi bilgiler yetkili yargı merciine müracaatta kullanılmak amacıyla talepte bulunan hak sahibine veriliyor.
Gümrük idaresi, gümrük işlemlerinden herhangi birinde yer alan kişilerin ve başvuru sahibinin gümrük işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyayı kontrol etmesine izin verir ve hak sahibinin talebi üzerine eşyanın muayenesi sırasında sadece tahlil edilmek ve sonraki işlemleri kolaylaştırmak amacıyla hak sahibine teslim etmek için söz konusu eşyadan numune alabilir. Alınan numuneler tahlilin sonuçlanmasının ardından ve eşyanın gümrük işlemlerinin tamamlanmasından önce gümrük idaresine geri gönderilir. Numunelere ilişkin her türlü tahlil hak sahibinin sorumluluğu altında gerçekleştiriliyor.
Gümrük işlemlerinin durdurulması sonrasında yapılacak işlemler
Hak sahibinin başvurusu üzerine gümrük idaresince, eşyanın gümrük işlemlerinin durdurulması veya alıkonulmasına ilişkin alınan kararın hak sahibine yapılacak bildirimden itibaren veya res'en gümrük işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyaya ilişkin olarak da hak sahibinin başvuru tarihinden itibaren on iş günü içinde, hak sahibinin; yetkili mahkemede dava açması ve ihtiyati tedbir kararı alması veya yetkili mahkeme dışında bir mahkemeden ihtiyati tedbir kararı alması ve ihtiyati tedbir kararının alındığı tarihten itibaren on gün içinde yetkili mahkemede dava açması ve bu durumu gösterir bir belgenin gümrük idaresine ibrazı gerekir. Haklı bir mazeretin bulunması halinde gümrük idaresi bu süreyi en fazla on iş gününe kadar uzatabilir. Bozulabilir eşyada birinci fıkrada belirtilen süre üç iş günüdür ve bu süre uzatılamıyor.
İzin verilmeyecek işlemler
Fikri ve sınai hakları ihlal ettiği gerekçesiyle işlemleri durdurulan veya alıkonulan eşyanın,
a) Türkiye Gümrük Bölgesine girişine,
b) Serbest dolaşıma girişine,
c) Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesine,
ç) İhracına,
d) Yeniden ihracına,
e) Şartlı muafiyet düzenlemesine tabi tutulmasına,
f) Serbest bölgeye konulmasına,
İzin verilmiyor.
Fikri ve sınai hakları ihlal ettiği kesinleşen eşyaya ilişkin işlemler
Yetkili mahkemenin söz konusu eşyanın sahte veya korsan olduğuna karar verdiği hallerde, şu şekilde işlem yapılıyor:
a) Eşyanın imhasına karar verildiği takdirde, masraflar eşya sahibine ait olmak üzere eşya tasfiye hükümlerine göre imha ediliyor.
b) Eşyanın niteliklerinin değiştirilmesinden sonra eşya sahibine teslimine karar verilmesi halinde, eşyanın nitelikleri hiçbir şekilde ilk haline gelemeyecek şekilde değiştiriliyor. Marka ve etiketlerinin sökülmesi eşyanın niteliklerinin değişmesi için yeterli kabul edilmiyor. Bu işlemlere ilişkin masraflar eşya sahibi tarafından karşılanıyor. Eşyaya ilişkin, niteliklerinin değiştirilmesinden önce bir gümrük beyannamesi verilmiş olması halinde, söz konusu beyanname iptal ediliyor. Eşyanın nitelikleri değiştirilmeksizin yeniden ihraç edilmesi şeklindeki talepler reddediliyor.
c) Sahte veya korsan eşyanın müsaderesine karar verilmesi halinde, eşyanın tasfiye hükümlerine tabi tutulmasından önce (b) şıkkında belirtildiği şekilde nitelikleri değiştiriliyor.
Neticede; Dünya Ticaret Örgütü üyesi bir ülke olmamız, AB ile Gümrük Birliği'ne girmiş olmamız ve üyeliğe aday olmamızın doğal bir sonucu olarak, ayrıca yerli sanayimizin ve ticaretin gelişimi için, uluslararası ticaret ve rekabette iyi bir yer edinebilmek için ülke içinde sınai mülkiyet haklarının uluslararası standartlarda ve etkin biçimde korunmasına gereken önemin verilmesi zorunda olduğumuz aşikardır.