Türkiye’nin ASEAN ile sektörel diyalog ortaklığı neden önemli?
Geçtiğimiz günlerde yapılan açıklamalar ile Türkiye Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin (ASEAN) resmi olarak sektörel diyalog ortağı olduğu belirtildi. Yerel basında elbette sıkça bu husus yer alsa da ASEAN’ın ekonomik verilerine değinmek amacıyla bu konuyu biraz açmak yararlı olacaktır. Bölgenin finans merkezi Singapur ve G20 üyesi Endonezya ülkelerin yer aldığı Birlik, Türkiye ile olduğu gibi sektörel diyalog ortaklıkları ile de ticari ve politik ilişkilerini güçlü tutmaktadır.
ASEAN tek vizyon, tek kimlik ve tek topluluk misyonu ile kurulmuş bir bölgesel örgüt olarak ön plana çıkmaktadır. Bu yıl 50. yılını kutlayan ASEAN Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland, Brunei, Vietnam, Lao, Myanmar ve Kamboçya’dan oluşmaktadır. Birlik çatısı altında 4,5 milyon km2 alan ve 628 milyonluk nüfus yer almaktadır. Ekonomik olarak 2015’te yüzde 4,7 büyüme gerçekleştiren bölgede kişi başı gelir 3.687 dolar olup 2015 yılında bölge toplam 119 milyar dolar yatırım çekmiş durumdadır.
ASEAN 2015 yılı dış ticaret rakamlarına göre 1,18 trilyon dolar ihracat ve 1,09 trilyon dolar ithalat gerçekleştirmiştir. Yine 2015 verilerine göre Karadeniz ülkeleri arasında ihracat en çok 4,7 milyar dolar ile Türkiye’ye, ithalat ise 9,4 milyar dolar Rusya’dan yapmıştır. Karadeniz ASEAN ülkeleri ile ticarette çok büyük orana sahip değildir; Karadeniz ülkeleri toplamda ASEAN’ın ihracatında yüzde 1, ithalatında ise yüzde 1,17 katkı sağlamaktadır.
ASEAN’a Türkiye’nin ilgisinin yanı sıra Karadeniz ülkeleri arasında Rusya’nın da bu Birlik ile ortaklık çalışmaları bulunmaktadır. Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya ise Avrupa Birliği (AB) çatısı altında AB-ASEAN işbirliğinden yararlanmaktadır.
Rusya 1996 yılında Jakarta’da gerçekleştirilen toplantı sonrasında tam diyalog partneri oldu ve 1996’dan itibaren Rusya ASEAN ile ilişkilerini sıcak tutuyor; 2016 yılında Mayıs ayında Soçi’de ASEAN-Rusya İş Forumu düzenlendi, Nisan ayında ise Brunei, Vietnam ve Endonezya’da “3. Rusya-ASEAN İş Hedefleri Ziyareti” gerçekleştirildi. 2012 yılında 2016-2025 ASEAN-Rusya Bilim, Teknoloji ve İnovasyon Çalışma Planı hazırlandı. Çalışma planına göre üst seviye politika diyaloğu, ekonomide uzmanlık seviyesinde danışmanlık, ASEAN ve Rusya arasında sektörel diyaloglar, ticaret ve yatırım kolaylaştırma ve iş ortamında diyalogların geliştirilmesi olmak üzere 5 temel alana odaklanıldı. 2016 yılı Temmuz ayında ise Myanmar’da yapılan toplantı ile özellikle yenilenebilir enerji yatırımlarını hedefleyen 2016-2020 ASEAN-Rusya Enerji İşbirliği İş Planı hazırlandı.
AB ise 1980 yılında resmi olarak ASEAN’ın diyalog partneri oldu. 2016 yılında AB ülkeleri ile ASEAN ticareti 207,5 milyar dolar seviyesine ulaştı. ASEAN bölgesine çekilen yatırımların yüzde 21,3’ü AB’den geliyor, 2015 yılında AB üyesi ülkelerden ASEAN bölgesine 20,1 milyar dolar yatırım gerçekleştirildi. AB-ASEAN arasında 2007 yılında Serbest Ticaret Anlaşması imzalandı ancak 2009 yılında karşılıklı olarak iptal edildi.
Türkiye’ye 2016 yılında çekilen 6,90 milyar dolar toplam doğrudan yabancı yatırımın yüzde 11’i ASEAN ülkelerinin de aralarında bulunduğu “Diğer Asya” kategorisi altında yer almaktadır. Türkiye ile ASEAN arasında birçok alanda işbirliği planlanmakta olup ekonomideki ortak çalışmalar Türkiye’nin bu alandaki hedeflerine ulaşmasına katkı sağlayacaktır. Türkiye’nin 2023 yılına kadar 500 milyar dolar ihracat ve 25.000 dolar kişi başı gelir hedefine ulaşabilmesi amacıyla ASEAN gibi bölgesel kuruluşlar aracılığıyla ticaret pazarlarını güçlendirmesi oldukça yerinde bir adım olarak değerlendirilmelidir.
ASEAN ülkelerinin Türkiye’ye yatırım yapan ilk 20 ülke arasında yer almaması, Türkiye-ASEAN dış ticaret hacminin düşük olması Türkiye’nin bu Birlik ile sektörel diyalog ortaklığı ile başlayarak ilişkilerini daha üst seviyeye çıkarması beklenmektedir. Türkiye’nin ayrıca güçlendirme çalışmaları gösterdiği Varlık Fonu ile ASEAN ülkeleri ile işbirliklerinin yakın zamanda gerçekleştirilmesi beklenebilir. Rusya örneğinde olduğu gibi Türkiye-ASEAN arasında ekonomik ilişkileri güçlendirebilecek kısa ve orta vadeli çalışma planlarının hazırlanması da yabancı yatırımlarda bu bölgenin etkisinin artması açısından önemli olacaktır.