Gürcistan iş yapma kolaylığında yine ilk 10’da

Eski Sovyet ülkelerinin temel sorunlarından biri Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra ekonomide ciddi sorunlar ile boğuşmaları olmuştur. Keza Gürcistan da bu süreçten nasibini alan ülkeler arasında yer aldı uzun süre boyunca. Ancak 3,7 milyon toplam nüfusa sahip ülke son dönemde farklı bir özelliği ile yatırımcı ülkelerin dikkatini çekiyor: iş yapma kolaylığı.

Dünya Bankası 2019 yılı iş yapma kolaylığı raporunu açıkladı, 2005 yılında 112. sırada yer alan Gürcistan bir önceki yıla kıyasla 3 sıra daha yükselerek son raporda 6. sıraya yükseldi. 190 ülkenin yer aldığı raporda Yeni Zelanda, Singapur ve Danimarka sırasıyla ilk 3'te yer aldı. Gürcistan bu performansı ile Norveç, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Birleşik Krallık gibi ülkeleri geride bırakma başarısını gösterdi. Türkiye ise bir önceki yıla kıyasla 17 sıra birden yükselerek 43. oldu.

Gürcistan işe başlamada ve azınlık yatırımcılarının korunmasında ikinci, tapu kaydında dördüncü ve sözleşme uygulamada sekizinci olarak ilk onda yer almaktadır. Raporda iş kurmada, vergilerin ödenmesinde (sıralamada 16.) ve sözleşmelerin uygulanmasında ülkenin son dönemdeki agresif reform adımlarından övgüyle bahsedilmektedir. 2019 yılı raporuna göre Gürcistan en fazla reform yapan ülkeler klasmanında da ayrıca ikinci sırada gelmektedir.

Konuya ilgi duyan herkesin sorduğu soru; nasıl oluyor da Gürcistan bu alanda son yıllarda oldukça başarılı?

Ülkede işletme kayıt sonrası süreçler, vergi kayıt işlemleri, sosyal güvenlik işlemleri ve lisanslama hizmetleri basitleştirildi. Ödenmesi gereken vergilendirme prosedürleri azaltıldı. Elektronik ödeme ve işletmelerdeki vakaların otomatik olarak hakimlere beklenmeden atanması hizmetleri ile birlikte sözleşmelerin uygulanması gibi süreçler hızlandırıldı. Katma değer vergisi işletmeler için kuruluş aşamasında gönüllü tutularak işletmelerin daha kolay bir şekilde faaliyete başlayabilmesi sağlandı. Gürcistan ayrıca tek durak ofis hizmetlerini iyileştirdi: an itibariyle artık tek bir prosedür ile işletme kurabilmektedir. Ülkede hükümet 2011 yılında tek durak yatırım ofisi olan "kamu hizmet salonu" birimini oluşturdu. Öyle ki işletme sahipleri bazı hizmetleri araç içerisinden inmeden birim tarafından araçla giriş yapılabilecek alanlarda halledebilmektedir. İşlemler için ödemelerin tamamı da online olarak gerçekleştirilebilmektedir.

2018 yılında Gürcistan’da yapılan reformlar arasında şirket kurmak için gerekli vergilendirme, ödemeler, kayıt vb. tüm işlemlerin sadece 2 güne indirilmesi, tek bir prosedür ile iş kurulabilmesi ve toplam iş kurma maliyeti olarak sadece 100 Lari (yaklaşık 200 TL) ödenmesi dikkat çekmektedir. Şirket kurarken minimum sermaye gereksinimi bulunmamaktadır ve vergilendirilecek gelirin yıllık 100.000 Lari seviyesini aşmaması durumunda işletmelere gönüllü olarak katma değer vergisine dahil olabilme seçeneği getirilmiştir. İşe başlama kolaylığında kıyaslama amacıyla, ülkemizde şirketin kuruluşu için gerekli sürenin 7 gün olduğu raporda belirtilmektedir.

Gürcistan’da iş yaparken sağlanan diğer kolaylıkları listelemek gerekirse;

- İnşaat izni için gerekli toplam prosedür sayısı 11, süre ise sadece 63 gündür. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) yüksek gelir grubundaki ülkelerinde ise aynı inşaat izni için 12,7 prosedür ortalaması ve 153 gün ortalama izin süresi hesaplanmaktadır. Ancak raporda yer alan bina kalite kontrol endeksinde Gürcistan’ın Avrupa ve OECD üye ülkelerinin gerisinde kaldığı belirtilmektedir. Ülkemizde inşaat izni toplam 18 prosedürle 103 günde alınabilmektedir. Yine burada belirtmek gerekir ki ülkemizdeki inşaat kalite kontrol endeksi hem OECD hem de Avrupa ortalamasının üzerindedir.

- İşletmeye elektrik bağlanması toplam 3 prosedür ile 77 günde tamamlanabilmektedir. OECD yüksek gelir grubundaki ülkelerde aynı işletme türüne ortalama 4,5 prosedür ile 71 günde elektrik bağlanabilmektedir. Raporda Gürcistan elektrikte sürdürülebilir arzın sağlanması ve tarifelerdeki şeffaflık endeksinde hem Avrupa hem de OECD ülkelerinin gerisinde kalmasından ötürü eleştirilmektedir. Türkiye’de ise işletmelere elektrik bağlanması için 4 prosedür gerekmektedir ve 55 günde işlemler tamamlanabilmektedir.

- Tapu kayıt işlemleri Gürcistan’da tek bir prosedürle ve aynı gün içerisinde tamamlanmaktadır. Bu işlem için 50 Lari (yaklaşık 100 TL) ücret ödenmektedir. Bu işlemin standart prosedür hızında yapılması istendiğinde ise tamamlama süresinin 4 güne kadar uzadığının altı çizilmektedir.

- Vergi ödeme konusunda Gürcistan’da yılda 5 kez vergi ödenmektedir. OECD yüksek gelir grubu ülkelerinde bu süre 11,2 gün olarak belirlenmiştir. Toplam vergi oranı işletme gelirinin yüzde 9,9’una tekabül ediyor ki OECD üye ülkelerinde bu rakamın ortalama yüzde 40 olması Gürcistan’ı vergi açısından da oldukça avantajlı kılmaktadır. Tüm ödemeler Türkiye’de olduğu gibi online olarak gerçekleştirilebilmektedir.

- Gürcistan’da sözleşmelerin uygulanmasında süre 285 gün ile OECD ülkelerinin ve Avrupa’nın (582 gün) oldukça önünde yer almaktadır.

Raporda dezavantajlı hususlara da değinilmektedir; sınır ötesi ticarette Gürcistan zorlanmaktadır, özellikle ithalatta. Sınırdaki işlemler 15 saat sürmektedir ki OECD yüksek gelir grubu ülkelerinde aynı işlemler 8,5 saatte tamamlanmaktadır. Gürcistan’da işletmelerin ithalat maliyetleri Avrupa ve Orta Asya’nın ortalamasının iki katından fazladır. Bu alanda 43. sırada olması -Gürcistan’ın tüm performans kriterleri arasındaki ikinci en düşük performansı- konuyu daha iyi açıklamaktadır.

İş yapma kolaylığı ülke ekonomisine hemen etki eder mi? Sorunun cevabı kolay değil, özellikle bu başarı son yıllarda geldiği için etkisi ilerleyen yıllarda daha rahat izlenebilir. Ancak Dünya Bankası’nın bu raporundan bağımsız olarak Gürcistan’ın son yıllarda ekonomisinde iyileşmenin görüldüğü söylenebilir. Gürcistan Maliye Bakanlığı tarafından sunulan veriler incelendiğinde, 2003’te 335 milyon $ yabancı yatırım çeken ülke 2006 yılında 1 milyar $ seviyesini geçmeyi başarmıştır. 2017’de 1,89 milyar $ ile bu alanda en yüksek seviyeye ulaşan ülkenin yatırım ortamını iyileştirmedeki radikal adımları ile ilerleyen yıllarda daha fazla yabancı yatırım çekmesi beklenmektedir. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası (BSTDB), Dünya Bankası gibi kuruluşlar da Gürcistan’da son dönemde önemli makro projelere finansman sağlamaktadır.

Ülkede gayrisafi yurtiçi hasıla performansı da yabancı yatırımlardaki performansa benzerlik göstermektedir. Ülke ekonomisi 2009’da yüzde 3,7 küçülmeden sonra agresif büyümelere devam etmiştir. 2010’da yüzde 6,2, 2011’de yüzde 7,2, 2012’de yüzde 6,4 büyüme oranları sonrasında 2017’de yüzde 5 ile Gürcistan bölgede en hızlı büyüyen ekonomiler arasında yer almıştır. Son olarak, 2018 yılı ilk 9 aylık büyüme verisi yerel otoriterlerce yüzde 4,9 olarak açıklandı. Dünya Bankası ülkenin yıl sonu büyüme beklentisini yüzde 4,5 olarak açıkladı.

Haziran ayından itibaren görevde olan Gürcistan Başbakanı Mamuka Bakhtadze yaptığı açıklamada Gürcistan'ın ekonomi ile ilgili tüm uluslararası alanlardaki sıralamalarda ilk 5'te yer almasını hedeflediklerini belirtti. Bu kapsamda hükümetin stratejik hedefleri arasında Gürcistan'ın dünya ekonomisine entegre olabilmesi ve kendi coğrafyasındaki yatırımlarda öne çıkan ülkelerden biri olabilmesi kuşkusuz ilk sıralarda gelmektedir. Şu an için oldukça zor gözüken bu hayali gerçekleştirebilmek için ticareti güçlü olan bölgelere yönelen Gürcistan 27 Haziran 2014 tarihinde Avrupa Birliği (AB) ile serbest ticaret anlaşması imzaladı ve AB’ye bir adım daha yaklaştı. Ülkenin Kanada, Japonya, ABD, Norveç ve İsviçre ile ticarette genelleştirilmiş tercih sistemi devam etmekte, ülkemizin de bulunduğu birçok ülke ile de ikili serbest ticaret anlaşması bulunmaktadır.

İş yapma kolaylığı raporunda üst üste iki yıldır ilk 10 ülke içerisinde yer almanın tesadüf olmadığını gösteriyor Gürcistan bize. Yabancı yatırımlar, dış ticaret, kişi başı gayrı safi yurtiçi hasıla rakamları ilk aşamada göz kamaştırmıyor; hedeflere ulaşmada yolun uzun olduğu ülkedeki karar alıcılar tarafından da bilinmektedir. Yatırımlarda süreçlerin ve bürokrasinin iyileştirilmesi, maliyetlerin azaltılması elbette tüm yatırımları Gürcistan’a kaydırmayacaktır, ancak dikkatlerin yavaş yavaş bu ülkeye çevrilmeye başlaması da beklenen bir gerçektir. Kısa vadede olmasa bile orta vadede yatırım ortamını iyileştirmeye yönelik bu performansın hem Gürcistan ekonomisine hem de ülke halkı refahına net bir pozitif etki yaratması beklenmektedir. Türkiye’de de yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik önemli reformlar mevcut, bir önceki yıla göre önemli bir başarı göstererek 43. olmamız da bu reformların yerinde olduğunu gösteriyor. İş yapma kolaylığında komşumuz Gürcistan’dan uyarlanabilecek çalışmaların olması durumunda incelenmesi ülkemizin ilerleyen yıllarda iş yapma kolaylığı sıralamasında daha iyi pozisyonlara ulaşmasına yardımcı olabilir.