Büyük kamu projelerinde offset uygulaması
OSTİM yaptığı araştırmada dünyada birçok ülkenin büyük kamu ihalelerinde yüksek oranlı offset uygulamaları olduğu saptamasının ardından ülkemizde yüzde 51’lik yerli katkı içeren bir yasal düzenleme yapılması önerisinde bulundu. TİSK Akademi adına araştırma yapan üç bilim adamı da önemli kamu alımlarında offset uygulamalarında yetersiz kalındığını ve yeni bir strateji geliştirilmesi gerektiğinin altını çiziyorlar.
OSTİM ve TİSK sivil havacılıkta ve önemli kamu ihalelerinde KOB İ’ler için offset kuralının uygulanmasını talep ediyorlar. Dünya ülkelerinin önemli ihalelerindeki offset uygulamalarıyla ilgili sonuçları ortaya koyarak, bir yasal düzenlemeyi öneriyorlar.
TİSK Akademi üç bilim adamına yaptırdığı çalışmada, Türkiye’nin karşılıklı ticaret uygulamaları konusunda offset uygulamalarında yetersiz kaldığı belirtilerek, “Büyük çaplı dış alımlar yapan bütün kamu kurumlarını içine alan bir strateji geliştirilmelidir. Türkiye’de sivil alımlarda da karşılıklı ticaret ve ofset uygulamalarının geliştirilmesi gerekmektedir” düşüncesini ortaya koyuyorlar.
Başlatılacak offset uygulamaları ile kullanılan döviz kaynaklarının bir kısmının yeni teknolojiler, yeni ihracat olanakları, kalifiye işgücü, gelişmiş eğitim olanakları gibi kazanımlar olarak geri dönmesi sağlanacaktır, yargısının da altı çiziliyor.
Uçak alımları ile 3. Köprü ve 3. Havalimanı gibi büyük ölçekli ihalelerde kamu yönetiminin “yerli katkı koşulu “ talebinin bulunması gerektiği belirtiliyor. Son 6 ayda Türk havayolu firmaları 256 uçak alım kararı aldılar. Pegasus alımlarında yerli katkı konusunda hiçbir hüküm yer aymıyor. THY alımlarında ise sadece yüzde 6’lık yerli katkı “niyet beyanı” bulunuyor.
OSTİM’in dünya örneklerini taraması sonucuna göre birçok dünya ülkesi önemli ihalelerde yüksek oranda yerli katkıyı zorunlu kılıyor. Halen Kore ve İsrail sivil havacılıkta yüzde 40-60 oranında yerli katkı ile offset hükmü uyguluyorlar. Çin’in bu alandaki tutumu ise Türkiye dahil Gelişmekte olan ülkeler için çok önemli bir örnek model. Çin Aırbus’a 150 uçak siparişi verirken Çin’de uçak fabrikası kurma koşulunu getirdi. A-320 uçakları için Çin’de montaj hattı kuruldu. Ayrıca, Bombardier yolcu uçağı için Çin’in Comac şirketi ile anlaşma yaptı.
OSTİM yaptığı bu araştırmalar sonunda yapılması gerekenlere değinirken, “Türkiye dünyadaki sivil havacılık sektörü içinde parlayan bir yıldız olabilecekken bu şansın elimizden alınmaması için yöneticilerimizin gerekli hassasiyeti göstereceğine eminiz. Nasıl ki, bizden zengin ülkelerin yönetimleri kamu alımlarına müdahil oluyorlarsa, bizim kamu yönetimimizin de bu alımlara devletimizin ülke çıkarı adına müdahil olması yadırganmayacaktır. Bu kapsamda sivil uçak alımlarında en az yüzde 40 yerli katkı payı koyulması ülkemiz ve sivil havacılık sektörümüz için en uygun çözüm olacaktır” açıklamasını yapıyor.
OSTİM yönetimi yüzde 51’lik yerli katkı içeren bir offset yasasının çıkarılmasının zorunluluğunun altını çizerken, bunun pazarlıklarda elimizi güçlendireceğini belirtiyor. Amerika’nın yüzde 60 olan yerli alım katkısını yüzde 90’a yükselttiğini, Almanya’nın ise yüzde 45 yerli katkı şartını işlettiğini açıklıyor. OSTİM olarak ayrıca kamu alım garantili Ar-Ge proje sisteminin de geliştirilmesini istiyor.