Sürdürülebilir Türkiye yüzyılına vergi reformu dahil edilmeli

Türkiye Yüzyılı projesinin “sürdürüle­bilir yüzyıla dönüştürülebilmesi için; bazı sosyal, siyasal, ekonomik ve çevresel politikalarda reforma gidilmesi önemli ve gereklidir. Bu çerçevede atılan en önemli adım, “Terörsüz Türkiye” adı altında yürü­tülen çözüm süreci için kurulan “Milli Da­yanışma Kardeşlik ve Demokrasi Komisyo­nu” olmuştur.

Ancak, ülkenin en az “Terörsüz Türkiye” meselesi kadar önemli başka bir meselesi ise “vergi sorunu”dur. Sürecin sürdürülebilir kı­lınabilmesi için başta vergi politikaları olmak üzere ekonomi politikalarında ciddi reforma ihtiyaç vardır. Yıllardır uygulanmakta olan vergi sistemimiz, hem teoride hem de pratikte sürdürülebilir adil bir sistem olamamıştır.

Gelmiş geçmiş tüm hükümetler tarafından, her defasında bu sorun kabul edilmiş, dile ge­tirilmiş, birçok düzenleme yapılmış olunma­sına rağmen sorun günümüzde devam etmek­tedir. Vergiler artmaya devam etmiş, harcama üzerinden alınan dolaylı vergiler gelir üze­rinden alınan dolaysız vergilerin üç katına çıkmış durumdadır. Kayıtlı olan mükellefler ile kayıtsız olan mükellefler arasındaki hak­sızlık giderilememiştir.

Geçmiş aflar çözüm olamadı

Bugüne kadar 3-5 yılda bir çeşitli adlarla vergi afları (barış) düzenlemeleri yapılmış olmasına rağmen çoğunda başarılı olunama­mış ki sık sık aflara başvurulmuştur. Geçmiş­te yapılan aflara örnek olarak; matrah artışı, stok affı, vergi affı, varlık barışı, imar barışı v.b. düzenlemelerin hiçbiri köklü ve kalıcı çö­züm getirememiştir. Bu ve benzeri aflardan yararlanan mükelleflerin, 2-3 yıl sonra aynı aflara tekrar ihtiyaç duyduğunu veya beklenti içerisinde oldukları görülmektedir.

Nasıl bir vergi reformu olmalı

Çeşitli adlarla, birkaç yılda bir sonuç alına­mayan düzenlemeler/aflar yerine, reform ni­teliğinde bir defalık kalıcı bir düzenlemenin hayata geçirilmesi gerekmektedir. Detaya in­meden kısaca önerilerimi aşağıdaki gibi sıra­layabilirim.

1 Ticari ehliyete sahip 18 yaş ve üzeri tüm vatandaşlar (bazı istisnalar hariç) mevcut varlıklarını (menkul, gayrimenkul) bir defa­lık en geç 31/12/2025 tarihine kadar Hazine ve Maliye Bakanlığı’na beyan etmeli.

2 Beyan edilen varlıklar üzerinden bir defa­lık %1-2-3 oranında vergi alınmalı.

3. Beyan edilen varlıklar, dönem başı varlık olarak kabul edilerek 31/12/2025 tarihi milat kabul edilmeli.

4 Ticari ehliyete sahip 18 yaş ve üzeri her­kes, 1/1/2026 tarihinden itibaren gelişen E-Devlet sistemi üzerinden yıllık gelir vergi­si beyanında bulunmalı.

5 Bu düzenleme sonrası, 1/1/2026 tarihin­den itibaren kişilerin varlıklarında mey­dana gelen artış sorgulanmalı, nereden bul­dun denilebilmeli.

6 Mevcut vergi mükellefi olan gerçek ve tü­zel kişi kuruluşlar için ise; son bir defalık yapılandırma, matrah artışı, stok affı, fiktif hesaplar v.b bir af düzenlemesi yapılmalı.

Sürdürülebilir Türkiye Yüzyıl’ına ek ola­rak son dönemde açıklanan Orta Vadeli Plan (OVP) çerçevesinde toplumun beklediği sür­dürülebilir ekonomik reformlar önemlidir. Bu­radan yola çıkarak, Cumhurbaşkanı yardımcı­mız Sayın Cevdet YILMAZ’ın Orta Vadeli Pla­nı tanıtırken verdiği demeçte; “artık vergileri arttırmayacağız, devletin diğer gelirleri­ni arttıracağız” ifadesinin hayata geçmesi önemli bir beklenti olmuştur. Ayrıca toplum, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı müjdesi ola­rak devletten çok önemli ekonomik kararların hayata geçirilmesini beklemektedir.

Öte yandan, Hazine ve Maliye Bakanlı­ğı’nın yapay zekâ destekli denetim çalışma­ları bazı küçük hatalara rağmen etkili olmaya başladı. Ancak, yapay zekâ her zaman çok ze­ki olmayabilir veya bazı hatalı tespitler yapa­bilir. Yapay zekâ tarafından üretilen denetim raporlarının ayrıca bir birim tarafından test edildikten sonra uygulamaya konulmasında fayda vardır.

Son olarak, işbu yazımızda önermiş oldu­ğumuz reformun gerçekleşmesi halinde; Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın gelişen tek­nolojiden ve özel sektör vergi denetimi yapan meslek mensuplarından da yararlanarak de­netimlerini daha etkili yapması beklenmek­te. Dürüst mükellefler ile dürüst olmayan mükellefler arasında ayırım yapılarak, dürüst mükelleflere ayrıcalık, teşvik ve destekler ve­rilmelidir. Enflasyonla mücadele etmek kadar, kayıt dışılıkla mücadele etmek de önemlidir ve önemsenmelidir.