Amerika’nın İran ambargosunda yeni dönem başlarken neleri beklemeliyiz…

ABD 2018 Ağustos/Kasım döneminde İran’a dönük başlattığı yaptırımların şiddetini 2 Mayıs’ta artıracak. Bizim ülkemiz dahil 8 ülkenin muafiyetinin sürüp sürmeyeceğinin durumu ise belli değil. Bu yaptırımların şiddetlenmesinin İran için sonuçlarını BBC’ye mülakat veren eski OPEC yöneticisi Parviz Mina’nın düşünceleriyle ele aldım. 

Amerika, İran’a 2018 Ağustos ve Kasım aylarında iki aşamalı yaptırım uygulamaya başlarken, bizim de içinde yer aldığımız 8 ülkeyi geçici olarak yaptırımlardan 9 ay muaf tutmuştu. Bu muafiyet 2 Mayıs’ta doluyor. İran’ın sınır komşusu olarak bu muafiyetin bizim için sürmesi ve bu ülkeden doğalgaz alımımızın devam etmesi sanayimiz ve elektrik üretimimiz için büyük önem taşıyor. ABD’nin İran ambargosu şiddetlenirken, bu konunun aydınlanması ve bizim muafiyetimizin sürmesi gerekiyor.

Muafiyetin son bulması halinde geçen yıl 515 bin varil petrol ithalatının yüzde 41’ini, doğalgaz ithalatının yüzde 15’ini komşu İran’dan karşılayan ülkemiz, önemli bir problemle karşı karşıya kalacaktır. Sorunun İran açısından yaratacağı problemleri ise OPEC kurucuları arasında yer alan Dr. Parviz Mina’nın değerlendirmelerinden öğrendim. Mina, Paris’te Fehmi Taştekin’e BBC için verdiği mülakatta görüşlerini dile getirmiş.

Perviz Mina, OPEC sözcüsü iken Şah Pehlevi’nin, “Petrolün fiyatı, alternatif enerji kaynaklarından aşağıda olmamalı” düşüncesini benimsediği için ABD tarafından “kötü adam” ilan edilmiş bir isim. İran’ı Humeyni yönetimi sonrası terk etmiş, 15 yıl yürüttüğü OPEC yöneticiliğini de bırakarak Paris’te danışmanlık yapmaya başlamış. Dr. Mina, hem üretici hem tüketici için makul olan petrol fiyatının 70 dolar seviyesinde olması gerektiğini söylüyor. Mülakatında dünyanın en büyük 7. Ortadoğu’nun 3. büyük petrol üreticisi İran’ın bu ambargo ile yaşayacağını şöyle dile getiriyor:

- Trump askeri olarak İran’a savaş açamıyor. Ekonomik bakımdan yaptım uygulamalarını artırıyor. Bu İran’da hayatı etkiler, sonunda patlama olur.

- İran’ın geçen yıl ihracatı 2.3 milyon varildi. ABD’nin 8 ülkeye tanıdığı muafiyet sona eriyor. Şu anki 800 bin varil ihracat 500 bin varile inerse, 80 milyonluk ülke iflasa sürüklenir. Ülkenin bütçesinin yüzde 70-80’i petrole bağlı.

- İran bu ambargo nedeniyle yüksek bedel ödeyecek. Orta sınıf yoksullaşacak. Tek umutları ülkeyi terk etmek olacak. Bu daha önce hiç yaşanmamıştı.

Parviz Mina’nın diğer açıklamaları şöyle:

- Devletlerin petrol piyasalarındaki konumu “Petrolün 7 sister”larının üstüne çıkmıştır. Bu şirketlerin tamamı borsaya kotedir. Bu nedenle borsadaki fiyat iniş çıkışları da petrol fiyatları üzerinde etkilidir. Fiyatlarda kritik sınır 50 dolardır. Bu noktadan sonrası kaya gazını karlı hale getirir.

- Kaya gazında çevre itirazı konusu artık aşıldı. Ama çevreyi tahrip ettiği, hava kalitesini bozduğu kesin. Kaya gazı bundan sonra önemli sözü söyleyecek. Nükleer yatırımları Çin hariç durdu ya da yenileri yapılmıyor. Bu nedenle petrol/doğalgaz ikilisi bir numara olacak.

- Yeni enerjinin potansiyeli yüksek, ancak hem payı çok düşük hem de büyük yatırım gerektiriyor.

- ABD 2019’da net ihracatçı olmadı, net ithalatçı konumu sürüyor.

- Venezuela ABD’ye petrol satıyor, ancak küçük oyuncu. Zira ülke arama ve rafinaj yapamayacak kadar karışık. Petrol piyasasında ilke şudur, alıcılar ülkedeki sisteme aldırmazlar. Bu nedenle “ambargolu ülke” ve petrol satışı yan yana devam edebilir.

Bakalım ABD’nin yeni yaptırımları sonrası neleri yaşayacağız. İran çıkış yolu bulabilecek mi, ABD’nin yeni yaptırımının bizi etkilemesi ne olacak…