İspanya’da ilginç özellikli kasabası Mondragon
Mondragon, İspanya’nın Bask bölgesindeki bir küçük kasaba. Bir papazın orada kurduğu teknik okul ve onun 5 öğrencisinin isimlerinin baş harfiyle kurulu kooperatif bugün bir üst Kooperatifler Birliği çatısı altında 98 kooperatife dünyada 97 ülkede 15 milyar euroluk 257 şirkete sahip dev bir organizasyona dönüşmüş. Onu tanıtmak istedim…
Mondragon İspanya’nın kuzey batısında, Bilbao yakınlarında Bask bölgesinde 30 binden az nüfuslu bir kasaba. Bu kasabanın özelliği 80 bin çalışanı olan, iyi işleyen bir kooperatife sahip olması. Eğer Mondragon’a gitmek olup bitenleri öğrenmek isterseniz Madrid’den 5 saatlik bir otobüs yolculuğunu göze almanız gerekir.
1941 yılında İspanya iç savaşı bittiğinde General Franco iktidarında Bask bölgesinde büyük bir yoksulluk yaşanıyordu. İşte bu ortamda J.M. Arizmendiarrieta isimli papaz yoksullukla mücadele için kolları sıvayıp bir teknik okul kurup gençleri yetiştiriyor. 1955 yılında ise papaz 5 yetenekli öğrencilerinin isimlerinin baş harfleriyle ULGOR isimli bir kooperatif kurup oto yedek parçası üretmeye başlıyor. Bunu, benzer 10 kooperatif izliyor. Ürettiklerine pazar yaratılıyor. 1969 yılında ise üst kooperatif birliği ULARCO kuruluyor. Bölgede işsizliğe son veriliyor.
1978’de İspanya demokrasiye geçiyor, 1986’da ise AB’ye tam üye oluyor. Bu sürede Mondragon üst kooperatifi de dışa açılıp gelişiyor. Bugün dünya üzerinde 97 ülkedeki 257 şirketi yaklaşık 15milyar euroluk bir ciroya sahip. Bunun çekirdeğinde ise Mondragon’un 98 kooperatiften oluşan üst kooperatifi yer alıyor.
Bugün 1941 yılındaki teknik okulun yanında, bir üniversitesi de var. Bütün etkinliklerini “Bilgi Temelli Şirketler” altında toplayıp, sürekli eğitim ve yenilenmeye önem veriyor. Bu yapının son ayağı ise Teknopark.
Bu durumda Bask bölgesinin “gelir dağılımı en düzgün bölge” olduğunu söylemek şaşırtıcı olmaz.
Peki model nasıl işliyor?
İşin özü, özerklik ve kendi kendine yönetim. Genel kurulda 4 yılda bir 60 kişilik bir üst yönetim seçiliyor. Üst yönetim raporlama yöntemiyle kooperatifleri ve şirketlerini izleyip, zaman zaman yönlendiriyor. 98 kooperatifin 97’si herkese açık, “kredi sandığı ise dışa kapalı. Ortakların hepsi, aynı zamanda çalışanları 67 yaşına gelenler emekli oluyor. İflas eden ya da kapanan kooperatiflerin üyeleri eğitimden geçirilip, başka kooperatifte istihdam ediliyor, mümkün değilse ömür boyu işsizlik parası alıyorlar. Kurucu şirket 1895 ortaklı Fagor iflas etmiş, onun içinde bu kural uygulanmış.
Mondragon’da 80 bin çalışan var. Ve çalışan sayısı sürekli artıyor. O nedenle sürdürülebilirlik söz konusu. Bunu sağlayan ise “ortaklık, çalışma ve sürekli eğitim” üçlüsü. Sistemde ayrıca çok güçlü bir raporlama sistemi var. Bütün ortakların katılımıyla oluşan yön gösterici bir stratejik plana da sahipler. Ücret politikalarında ise “1’e 6 kuralı” uygulanıyor, En düşük ve en yüksek ücret buna uygun…
Mondragon dünyanın ilgisini çekmiş bir model. Her yıl 2 bine yakın insan bu modeli inceleyip irdeliyor. Kurucusu papazın adı ise kasaba meydanına verilerek yaşatılmış.
Kooperatif konusu ülkemizde de tartışılırken, İspanya’daki çok başarılı bir örneği size sunmak istedim…