Profesör Minsky’nin Finansal istikrarsızlık hipotezi ne söylüyor...
Prof. Minsky 9 sayfalık makalesi ve önemli dersler açıklamasına rağmen bir süre iktisatçılar tarafından kenara itilmişti. 2008 krizi bu önemli ismi ve makalesini bizlere yeniden hatırlattı.
Minsky Belarus’tan ABD’ye göç etmiş bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Öğrenim döneminde kendisine hem Schumpeter, hem Leontief’in yön verdiği bir bilim adamıdır. Onun 1992’de yayınladığı 9 sayfalık Finansal İstikrarsızlık makalesi krizin dalga dalga yükselmeyip azar azar krizi tetiklediğini ortaya koyuyor. Minsky Moment deyimi ile tanımlanan bu konuyu Türkçede Minsky Anı olarak çevirebiliriz. Arjantin ve bizim gibi kırılgan ekonomiler için bunun kaçınılmaz bir son olduğu yorumları yapılıyor. Bunun da ötesinde analizinin en önemli yanı kapitalist sistem içinde yer alan ülkeler için krizin kaçırılmaz olduğu. Sık sık kriz yaşanacağını öngörmesi. Bunda da haklı çıktığını söylemek yanlış olmaz…
İkinci söylediği “iş döngüsünün “bir sarkaç hareketliliği göstermesi. Ekonomilerin “sağlam” duruşla, ”kırılganlık” arası bir salınım yaşamaları. “Hepsi bundan ibarettir” diyor. Minsky bununla “Dün iyi idik, şimdi böyle ne oldu?” sorusuna cevap vermiş oluyor.
Üçüncü söylediği ise, kamu ekonomisinin yaşamsal önemi. Deregülasyon, el çekme adına ne dersek diyelim, “Devlet ekonomide yer almamalı” görüşünün saçma olduğunu vurguluyor. Böylece günümüzdeki birçok düzenlemeye ışık tutuyor
İşaret ettiği iki olgu daha var. Ekonomik kriz yaratan olgular içseldir. Dışsal etkilerde aramak yanlıştır. Sorunu çözmek için her kamu müdahalesinin ardından daha büyük bir müdahale gerekir.
Ama bu saptamalarına karşın, ana akım iktisadın onu bir dönem “yetersiz” bulup 2008 krizine kadar küçümsediğini de söylemeliyim. Prof. Minsky krizle birlikte yeniden keşfedildi. Zira 2008 krizinin balonlardan nasıl üretildiği ortaya çıkınca Prof. Minsky yeniden gündeme geldi. Minsky’nin, “kaldıraç etkisiyle” kırılganlık eşiğine gelişin açık seçik gözler önüne sermesiyle, bu durum ortaya çıktı. Prof. Minsky, “Spekülatif Efori” deyimi ile Türkçeleştirirsek “Çölde serap görmek” veya “Enayi iyimserliği”ni anlatıyordu.
23 Eylül’de 100. yaşında dünyada yeni dersler çıkarılmasını sağlayan profesör, ders çıkarılacak ve önerilerini dikkate alınması gereken bir kişi olarak karşımıza çıkıyor. Hem kapitalist sisteme hem de onun içerisinde yer alan bizim gibi kırılgan ülkelere önemli yollar gösteriyor.