Sanayide yönetim reformu şart

İSO'nun Türkiye›nin 500 Büyük Sana­yi Kuruluşu 2024 Araştırması bize hem Türkiye ekonomisinin hem de şirketlerin yönetim tercihleri ile ilgili ciddi ipuçla­rı veriyor. 500 büyük şirketin, üretimden satışlarda son üç senedir reel olarak düşüş yaşadığını söyleyerek başlayalım. Yani to­talde reel olarak küçülme var.

Faaliyet karı da önceki yola göre %32 düşmüş. İstihdam %2.6 artarken, ücret ödemeleri %91 artmış.

İSO 500’ün 2024’te vergi öncesi kar ve zarar toplamı yüzde 58,5 oranında dü­şüş göstermiş. Satış karlılığı oranı ise %8,6’dan %2,6’ya düşmüş. Finansmana erişim, kaliteli finansman sorunları de­vam ediyor.

Finansman giderlerinin faaliyet karına oranı belirgin bir artışla yüzde 56,9’dan yüzde 96,6’ya yükseldiğini görüyoruz. Ya­ni kısaca bankalara çalışıyorlar!

Makro irrasyonalitenin düzelmesini beklemeyin

Daha çok fazla veriyi konuşabiliriz. Ra­poru lütfen okuyun, gerçekten önemli. Şimdi gelelim, şirketlerin yönetim tercih­leri ile ilgili duruma.

Sık kullandığım bir cümle var. Diyorum ki, “makro irrasyonalite, mikro rasyonali­te ile elbette ortadan kalkmaz ama olum­suz etkileri yönetilebilir”.

Şirketler seviyesinde, bu irrasyonali­teden çıkıp, ben sizin kurallarınız ile oy­namıyorum demek mümkün. Peki nasıl olacak? Birincisi farklı ülkelerde faaliyet gösterip, makro irrasyonalite riskini dağı­tacaksın.

Yani yumurtaları aynı sepete koymaya­caksın. İkincisi, inovasyon yapacak, stra­tejik yönetecek, rekabeti aşacak, para ka­zanacaksın.

Üçüncüsü, operasyonlarını daha iyi yö­netecek, faaliyet karlılığını güçlendire­ceksin. Reel olarak büyümeyen, kar etme­yen, para kazanmayan bir sanayi, ne kadar sürdürülebilir?

Bugün İSO 500 şirketleri, hala kendile­rini buraya getiren stratejiler ve yönetim tarzları ile devam etmeye çalışıyor. Ra­kamlar ortada. Suçu makroya atmayın, makro uzun zamandır zaten arızalı. Sizin 2020, hadi 2022’den itibaren bunu öngö­rüp dümeni kırmanız gerekirdi. Oysa ra­hat hareket ettiniz. Sürekli aynı şekilde yönetip, farklı sonuçlar bekleyerek para kazanamazsınız. Makro irrasyonel yapı kısa vadede, hatta muhtemelen uzun va­dede değişmeyeceğine göre, üzgünüm, si­zin değişmeniz, dönüşmeniz lazım.

Aynı kafada yönetirseniz, oyunda kalma şansınız azalır

Bir yandan üretim maliyetleri, diğer ta­raftan giderler, finansa erişim zorlukları derken sizin atadan deden kalma yönetim modeli iflas ediyor. Ciro, EBITDA şişirme işi patlıyor. Kar yok, para kazanmıyorsu­nuz. Hem patronlar, hem de tepe yöneti­ciler işin ciddiyetini yeni yeni fark ediyor. Çıkışı görmek gerekiyor. Çıkış yönetim zihniyetini değiştirmek, stratejik yönet­mek, bir şeyleri farklı yapmak.

İSO 500 listesinde olan, “listeye girdik diye sevinen, sosyal medyada kutlayan şirketlerin pek çoğu 5 ila 10 sene içinde o listeden düşebilir. Hatta reel küçülme, finansa erişim sorunları ve yüksek mali­yetler devam ederse, oyunda dahi kalama­yabilir. Hocam neden moral bozuyorsun demeyin, ben beş senedir moraliniz bo­zulsun da aksiyon alın diye yazıyorum bu köşeden. Olmuyor, değişmiyorsunuz.

Küresel boyutta iş yapar hale gelmelisiniz

İşe devam edecekseniz, ki çoğunuz aile şirketisiniz başka çareniz yok, çıkın Tür­kiye merkezli yönetim ve stratejiden. İh­racat yapmak değil söylediğim. İSO 500 Türkiye ihracatının neredeyse %35’ini gerçekleştiriyor. Konu bu değil. Mevcut kur politikası, tedarik zinciri maliyetleri ihracattan da para kazandırmıyor. Benim söylediğim, Avrupa’da, Amerika’da, Uzak Doğu’da iş yapmak. Kendi sektörünüzün ağırlık merkezinde pozisyon almak. İşleri oraya taşımak, oradan yönetmek. Bunun için de isterseniz 100 milyar cironuz ol­sun; daha fazla kurumsallaşmanız gerek. Yönetişim gerek. Yurt dışı iş yapma yet­kinlikleri gerek. Yurt dışından yönetebil­mek için sistemler gerek.