Girişim sermayesiyle girişimcilerin satranç oyunu

Girişimciler ve risk sermayesi şirketleri, bir nevi dinamik satranç tahtasında stratejik hamlelerle yarışıyor. Her iki taraf da dikkatli, seçici ve çevikler. Peki, oynanan bu oyunda ne tür hamleler yapılıyor? Yatırımcılar ne arıyor, girişimciler nereye yöneliyor? Bir yandan küresel ve Türkiye teknoloji ekosisteminin nabzını tutarken, bir yandan da “Dünya nereye gidiyor” sorusunun yanıtlarını arıyoruz.

2025, girişimcilik ekosiste­mi için adeta bir bilimkur­gu sahnesi. Ardı ardına ya­pılan açıklamalarla yeniliklere, gelişmelere tanık oluyoruz. Ya­pay zekâ (YZ) devrimiyle dünya başka bir evrene doğru yol alıyor.

Bu gidişatı izlerken girişimciler ve risk sermayesi (VC) şirketleri­nin, bir nevi dinamik satranç tah­tasında stratejik hamlelerle yarış­tığına da tanık oluyoruz. Her iki ta­raf da dikkatli, seçici ve çevikler.

Peki, oynanan bu oyunda ne tür hamleler yapılıyor? Yatırımcı­lar ne arıyor, girişimciler nereye yöneliyor? Bir yandan küresel ve Türkiye teknoloji ekosisteminin nabzını tutarken, bir yandan da “Dünya nereye gidiyor” sorusu­nun yanıtlarını arıyoruz.

Yatırımlar nereye akıyor?

Sermaye, ‘herkese biraz çö­züm’ vaatlerinden çekilip ve­ri ve uyumla savunulan yapay zekâ-doğumlu (AI-native) ürün­lere yoğunlaşmakta.

Küresel sermayede durum: Kü­resel girişim sermayesi, serma­yenin daha seçici hale geldiği ve belirli başlıklarda yoğunlaştığı bir döneme girmiş olup, 2025’in ilk yarısında yapay zekâ temel­li (AI-native) ürünlere ve çevre dostu teknolojilere aktığı görül­mektedir.

PitchBook verilerine göre, 2025’in ilk çeyreğinde küresel VC yatırımları 128,4 milyar ABD do­ları (örneğin, OpenAI’nin 40 mil­yar ABD dolar mega turu) olurken, ikinci çeyrekte yüzde 17 düşüşle 101 milyar ABD dolarına gerile­miş durumda. Toplamda 229,45 milyar ABD dolarlık hacim, büyük turların ağırlığını gösterirken, ya­tırımların yüzde 53’ünün YZ’ye, geri kalanının da savunma, sağlık teknolojileri ve fintek’e yöneldiği­ni göstermektedir.

* Aşama dinamiği: Erken aşama (tohum) yatırımları can­lılığını korurken, A turu ise bir ‘darboğaz’a dönüşmüş durumda. Köprü turlar ve extension seed yeni norm haline gelmiş olup, kü­çük çeklerin (5 milyon ABD dola­rı altı) azaldığı görülmektedir.

* Çıkış yolları: Birleşme ve satın almalar (M&A) ana rota, halka arzlar (IPO) ise seçici ve down-round (önceki değerleme­nin altında) yaygın durumda. Je­opolitik riskler, örneğin ABD’nin 2 Nisan 2025 gümrük tarifeleri, sermayenin regülasyona uyumlu bölgelere kaydığını göstermekte.

Türkiye’de durum

Türkiye küresel desenle uyum­lu olup, 2025’in ilk yarısında iş­lem adedi sınırlı kalsa da erken aşama canlılığını korumakta.

278 VC fonu, 7 milyar ABD do­ları çıkış değeriyle ekosistemi bü­yütmekte. Startups.watch’a göre, 2025’in ilk yarısında 91 turda 211 milyon ABD doları yatırım yapıl­mış durumda (ilk çeyrek: 49 tur, 58 milyon ABD doları). Yatırımlarda fintek, oyun ve YZ-destekli hizmet olarak yazılım (AI-SaaS) öne çı­kıyor. İstanbul liderliğini sürdü­rürken, Ankara ve İzmir ise tek­noparklarla erken aşamada par­lamaktalar.

Kurumsal Girişim Sermayesi (CVC) ve Körfez/Avrupa eş-yatı­rımları artmakta olup, A-B turla­rına geçişte de köprü turlar nefes alanı yaratıyor durumda.

Yapay zekâ yoğunlaşması

2025’in ilk yarısında yapay zekâ girişimleri, küresel VC yatı­rımlarının yüzde 53’ünü, ABD’de ise yüzde 64’ünü almış (CB Insi­ghts, 2025 Q2). Sermaye, YZ için­de kategori liderlerine yoğunla­şıyor. Altyapı katmanında vek­tör veritabanları, model izleme, güvenlik ve GPU verimliliği öne çıkıyor. Bu trend, YZ’nin yazılım yatırımlarını yeniden şekillen­dirdiğini de gösteriyor.

Yatırımcı radarında neler var?

Küresel yatırımcıların önce­likleri: 2025, VC dünyasında iki kutuplu bir yapıya işaret ediyor: Mikro fonlar (10-50 milyon ABD doları) ve mega fonlar (1 milyar ABD doları+) büyürken, orta öl­çekli fonlar daralıyor. Yatırımcı­lar, AI-native mimariye odakla­nıyor ve öncelikle şu alanlarla il­gilenmekteler.

* Sağlık teknolojileri: YZ ta­banlı teşhis ve ilaç keşfi (2024’te 28,1 milyar ABD doları).

* Siber güvenlik: YZ destekli tehdit algılama.

* İklim teknolojileri: Kar­bon yakalama, çevre dostu proje­ler, batarya geri dönüşümü (yüz­de 15 fon payı).

* Savunma teknolojileri: Çift kullanımlı YZ uygulamaları.

* Türkiye’de yatırımcıların beklentileri: Türkiye’de yatı­rımcılar, yerel dinamiklere uygun ancak küresel trendlerle uyumlu girişimler arıyor:

* B2B YZ çözümleri: Biyo­teknoloji, enerji, tarım ve sağlıkta sektörel çözümler.

* Fintek: Ödeme sistemle­ri ve yasal teknoloji (reg-tech), 2025’te 23,4 milyon ABD doları.

* Oyun: Hyper-casual’dan mid-core ve live-ops’a geçiş (24,5 milyon ABD doları).

* İklim ve lojistik: Yeşil enerji, YZ tabanlı filo yönetimi.

Yatırım değerlendirme ölçütleri

* Öncelikli sorun: Net, sek­törel bir problemi çözmeli.

* Mimari: AI-native olmalı, sonradan ekleme değil.

* Pilot doğrulama: Gerçek müşterilerle test edilmiş, örne­ğin yüzde 30 verim artışı gibi Ku­zey Yıldızı (North-Star Metric) kanıtı.

* Veri ve uyum: KVKK/ GDPR uyumu, şeffaf veri menşei.

* Savunulabilirlik: Veri avantajı, fikri mülkiyet (IP) kili­di, sektörel derinlik.

* Ekip: Sektörel deneyim, bir­likte çalışma geçmişi.

* Birim kârlılığı: Tekrarla­nabilir gelir modeli, yüksek LTV/ CAC oranı.

* Çıkış rotası: M&A veya stratejik alıcı tezi.

Girişimcilerin rotası nereye kayıyor?

Küresel ve yerel trendler: Küresel yatırımcı “herkese biraz çözüm” yerine tek dikeyde ola­ğanüstü çözümler arıyor.

Türkiye’deki girişimlerin dün­yadaki gelişmeler paralelinde doğru eksende ilerlediğini gör­mekteyiz. Mesela, enerji hat de­netimi, endüstriyel görüntü işle­me ve reg-tech gibi YZ çözümleri hızla ürünleşmekte. Oyun sektö­ründe live-ops modeli, fintek’te embedded finance ve BaaS (Ban­ka-hizmet-olarak) girişimlerinin güçlendiğine tanık olmaktayız.

Eksikler: İki yapısal eksik öne çıkıyor:

* Ürünleştirme: Veri men­şei ve veri yönetişimi şeffaflığı. Kurumsal alıcılar, KVKK/GDPR uyumunu ürünün önemli parçası saymakta.

* Maliyet Mimarisi: GPU tü­ketimi, model distillation ve ca­ching gibi optimizasyonlar birim kârlılıkta (unit economics) yete­rince görünür raporlanmıyor.

Girişimciler, yatırımcı beklen­tilerine kısmen uyum sağlıyor, ancak çeviklik ve ölçeklenme ko­nusunda eksiklikler var.

Yatırımcılar, aynı Kuzey Yıldı­zı metriğini (North-Star Metric) sprintten sprint’e büyüten, birim kârlılığı tutarlı yöneten, kulla­nıma dayalı fiyatlama ve kanıtlı ROI (yatırımın geri dönüşü) su­nabilen girişim projelerine önce­lik veriyorlar.

Fırsat pencereleri: Ener­ji-altyapıda görüntü işleme ile hat/trafo denetimi ve kestirimci bakım; üretimde hata tespiti ve süre kısaltımı odaklı paneller; fintek’te reg-tech ve BaaS (Ban­ka-hizmet olarak) kolları; tarım­da topraksız/hassas çözümler; iklimde PV izleme/yerleşim, ba­tarya veri analitiği; sağlıkta kli­nik iş akışına gömülü YZ uy­gulamaları; EV filo yazılımla­rı (telemetri + muhasebe, TCO/ toplam sahip olma maliyeti düşü­şü) bugün hemen tüm pazarlarda alıcı bulan kanallar.

2026’ya bakış

2026’da EU AI Act ve KVKK gi­bi regülasyonlar, veri şeffaflığı­nı zorunlu kılacak. YZ yatırımları yüzde 60’a ulaşabilir, Türkiye’de ise fintek ve oyun büyümesini sürdürecek. Girişimciler, küresel ağlar kurarak ölçeklenme soru­nunu aşmalı.

Son söz: Kanıtlı etki ve tekrarlanabilirlik

Yatırımcılar, parlak hikâyeler değil, kanıtlı etki ve tekrarlana­bilirlik arıyor. AI-native mimari, tek dikeyde derinleşme ve Kuzey Yıldızı metriğinde istikrar yeni standart durumunda.

Türkiye girişimcileri küresel trendlerle aynı doğrultuda, ancak veri şeffaflığı ve disiplinde derin­leşmesi gerekiyor. Veriniz meşru, uyum ürününüzün parçası ve müş­teri etkisi kanıtlıysa, sermaye sizi bulur. Daha görünür olmak için ya­pılması gereken ise odaklanmak, kanıtlamak ve tekrarlamak.