Suriye, İpek Yolu’nda alternatif mi olacak?

Ticaret terimi kadar eskidir İpek Yolu’nun tarihi… Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan bu antik yol şimdilerde trilyon dolarlık bir projeyle tekrar hayata geçiriliyor. Mayıs ayında bu yolda Türkiye dahil 28 ülkenin lideri Çin Devlet Başkanı Xi Jipping’in başkanlığında Pekin’de bir araya gelmiş ve haritadaki son prüzlerin giderilmesi için görüşülmüştü. Bazı uzmanlara göre 1.4 trilyon dolarlık bu yol Çin’in eski çağlardaki gibi küresel ticareti yönetme adımı. 60 ülkeyi birbirine bağlayacak bu yolun hayal olduğunu düşünenler de var. Ancak çoğunluk şu ana kadar 50 milyar dolarlık yatırım yapılan İpek Yolu projesinin yakın gelecekte tamamlanacağında hemfikir...

Deniz ve karadan belirlenen yeni rotalar, dünya nüfusunun yüzde 70’ini oluşturan toprakları birbirine bağlıyor.

Türkiye’nin de yer aldığı bu yolun haritasında şimdilerde bir güncelleme söz konusu. Antik halinde bu haritada yer alan ülkelerden bazıları, modern projede yer almıyordu. Suriye bunlardan biriydi. Bunun da nedeni ülkede devam eden iç savaş...

Ancak Rusya’nın Suriye’ye olan desteği, ABD ve Fransa’nın siyasetindeki değişim, oyuna Çin’in de katılmasını sağladı. Hatırlanacak olursa geçen ay Fransa ve ABD’nin iki çiçeği burnunda devlet başkanı Trump ve Macron görüşmede “Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın gitmesi önceliğimiz değil” diyerek ılımlı bir hava vermişti. İşte bu ılımlı havayı rüzgara çevirecek olan ise Çin... Çin, Suriye’yi yeni İpek Yolu’na dahil etmek istiyor.

Pekin ve Şam, peş peşe fuarlar düzenliyor

Temmuz ayının ikinci haftasında Pekin’de düzenlenen bir fuar bunun ilk adımıydı. Çin Arap Döviz Birliği (China-Arab Exchange Association) ile Suriye Büyükelçiliği tarafından düzenlenen Suriye Günü Fuarı’na altyapı konusunda uzman yüzlerce Çinli firma katıldı. İkinci adım ise ağustosta Şam’da düzenlenecek olan 59’uncu Şam Uluslararası Fuarı olacak. Bu fuara ise çoğu Arap 30 ülkeden katılım sağlanacak. Üçüncü adım ise Çin’in Yinchuan şehrinde düzenlenecek olan Çin-Arap Devletleri Fuarı (China-Arab States Expo) olacak. Bu fuar eylülde organize edilecek.

150 Çinli şirketten Suriye’ye 2 milyar dolarlık yatırım

China-Arab Exchange Association’ın Başkan Yardımcısı Qin Yong, Pekin Yönetimi’nin Çin için planlarının geçmişten geldiğini söylüyor. Suriye’de savaş sonrası yeniden kalkınma sürecinin planlanmasına başlandığını belirten Çinli yetkili, ülkede bir sanayi bölgesi kurulacağını, buraya 150 Çinli şirketin 2 milyar dolarlık bir yatırım yapacağını açıklıyor.

Çinli uzmanlar geçmişte İpek Yolu’nun en önemli noktalarından birinin Suriye olduğunu, Palmira’nın Avrupa-Afrika arasında özel bir yere sahip olduğunu ifade ediyorlar. Çin yönetiminin bu tarihi izi tekrar hayata geçirmek istediği, Suriye’yi İpek Yolu projesinde bir üs haline getirmeyi, Lazkiye limanının bu konuda önemli bir rol oynayacağı kaydediliyor. Çin’in savaş sonrası için çalışmaları çok yeni değil aslında. China- Arab Exchange Association’ın Başkan Yardımcısı Qin Yong’a göre bu çalışmaların temeli 1 yıldan fazla süredir planlanıyor.

Ortak komisyon Suriye'de hukuki zemini hazırlayacak

Bunun için Çin’in Suriye’ye özel bir temsilci atadığı, Şam Yönetimi’nin ihtiyacı olan insani yardımın 1 yıldır bu kanalla verdiği ifade ediliyor. Hatta Çin’de hukuk firmaları ve kamu kurumları kanalıyla bir ortak komisyon kurulduğu da belirtiliyor. Bu ortak komisyon ilk etapta Suriye’de altyapı çalışması için gereken hukuki zemini hazırlayacak. Ardından sanayi, inşaat, gıda, tarım gibi alanlarda gereken yatırım ihtiyaçlarını belirleyecek. Bu konuda Türkiye’nin de üye olduğu Asya Altyapı Yatırım Bankası’nın (AIIB) aktif rol alacağı belirtiliyor.

Hat Suriye’de ikiye ayrılıyor biri kuzeye diğeri güneye iniyor

Peki Suriye’nin İpek Yolu’nda oyuna girmesi ne anlama geliyor?

Bilindiği üzere modern İpek Yolu projesi 3 güzergahtan oluşuyor. Bu güzergahlardan birisi Kazakistan üzerinden Rusya’dan geçecek olan hat. Bu hat Karadeniz’in üzerinden geçecek. İkinci hat deniz yoluyla gerçekleşecek. Bu hat ise Singapur, Hindistan, Cibut, Süveyş Kanalı ile Akdeniz’e açılacak ve Yunanistan üzerinden Avrupa’ya ulaşacak. 3’ncü hat ise Pakistan-Afganistan ve İran’dan geçecek ve Türkiye üzerinden Avrupa ile buluşacak.

Tarihi İpek Yolu’nda da benzer rotalar var. Ancak tarihi ile modern İpek Yolu’nun ayrıldığı en önemli nokta Suriye ve Irak. Afganistan- İran üzerinden Bağdat’a geçen hat buradan Suriye’nin Palmira şehrine uğruyor. Palmira’da hat ikiye ayrılıyor. Biri kuzeye Halep’e diğeri de güneye Şam üzerinden Mısır’a gidiyor. Halep üzerinden gelen hat yine ayrılıyor. Biri Lazkiye Limanı ile deniz yoluyla Akdeniz’e açılıyor. Diğeri ince bir hat şeklinde Konya ve İstanbul üzerinden Avrupa’ya açılıyor.

Suriye hattının açılması durumunda Şam bir anlamda bu hattın en önemli noktalarından biri durumuna gelecek. Bu da Türkiye’nin projedeki ağırlığını azaltıp alternatif bir rota yaratacak. Çinlilerin Suriye’yi üs yapma projesi hayata geçerse bu en büyük ihtimallerden biri.