Türkiye'nin ihracatına 4 koldan tehdit

Küresel ticaretteki daralma, üretim maliyetlerinde yüzde 100’e varan artış, kur baskısı, finansmana erişim güçlüğü ve pandemi sonrası Çin’in güçlü dönüşü Türkiye’nin ihracat hedeflerini tehdit ediyor. İhracatçılara göre acil önlemler alınmaz ise değil yeni rekorlar, geçen yılın rakamlarına ulaşmak bile çok zor.

Türkiye 2022 yılında ihracatını 250 milyar doların üzerine taşıyarak dünyada güçlü bir çıkış yakaladı. Parlayan yıldıza katılmak için her ay 2 bine yakın yeni şirket dünyaya açıldı. Kurdaki yükseliş, pandemi nedeniyle içine kapanan Çin’in yarattığı tedarik boşluğunu dolduran Türk şirketleri 2021 ve 2022 yılında altın bir dönem yaşadı.

Ancak dün Türkiye’nin önünü açan koşullar şimdi aleyhine işliyor. Rusya-Ukrayna savaşı, dövizin bir yıldır sabit kalması, üretim maliyetlerinin 300 dolardan 600 dolara çıkması ve AB’de resesyon tehlikesi dengeleri bir anda Türkiye’nin aleyhine çevirdi. Rekabet avantajını kaptıran Türkiye, önümüzdeki yıllarda 4 koldan baskı görmeye devam edecek. Pandemide içe kapanan Çin’in, çok daha güçlü bir şekilde dünya ticaretine etkisi artıyor.

AB ise yeni dönemde tedarik zinciri için alternatif olması adına Balkan ülkelerini üretim üssüne çevirmek için kolları sıvadı. Kuzey Afrika ülkeleri de ABD ve AB ile serbest ticaret anlaşmalarını kullanarak yatırım taarruzuna başladı.

2023 zor bir sene olacak

Cumhuriyetin 100. yılı nedeniyle 2022’de yakalanan 256 milyar dolarlık ihracatını en az 270 milyar dolara çıkarmak isteyen ihracatçılar, yılın ilk 3 ayında aradığını bulamadı.

Rusya-Ukrayna savaşı, Avrupa’da resesyon tehlikesine bağlı olarak tüketim alışkanlıklarında yaşanan değişim ve üretim maliyetlerinde yüzde 100’e yaklaşan artış, Türk şirketlerinin rekabet gücünü zayıflattı. Şubat ayında yaşanan deprem felaketinin de etkisiyle yılın ilk 3 ayında ihracat geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyar dolar azalarak 61 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Mart ayında gelen 23.5 milyar dolarlık ihracata rağmen yıl sonunda hedefini tutturmak için her ay bir önceki yılın aynı ayına göre en az 1.5 milyar dolar artış sağlaması gerekiyor. İhracatçıların beklediği kurdaki hareket yıl içinde gerçekleşmesi durumunda dahi dünyadaki rekabet şimdi daha zor.

Kayıpları otomotiv karşıladı

Yılın ilk 3 ayında ihracat, otomotiv sektöründeki atılımla dengede durmayı başardı. Geçen yılın ilk 3 ayına göre, otomotiv 1 milyar dolar üzerine koyarak dönemi 8.6 milyar dolar ihracatla tamamladı.

Özellikle AB pazarında otomotiv sektörü iştahının bir süre daha devam etmesi bekleniyor. Rusya’ya artan taleple birlikte tarım sektörü de ilk çeyreği 400 milyon dolar artıda kapattı. Yüksek ciro yapan diğer sektörler geçen senenin gerisinde. Sanayi geçtiğimiz yılın 3 ayında 45 milyar dolar ihracat gerçekleştirirken bu dönem 44 milyar dolarda kaldı.

En büyük kayıp ise üç aylık ihracatı 2 milyar dolar kayıp yaşayarak 3.5 milyar dolar ihracat gerçekleştiren çelik sektöründe oldu. İhracatın lokomotif sektörlerinden tekstil ve hazır giyimde ise alarm çalıyor.

Rekorlar geride mi kalıyor?

Hazır giyim ihracatı ciro olarak gücünü korumaya çalışırken kâr neredeyse negatife döndü. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, sektör olarak çok zorlu bir döneme girdiklerini belirterek, özellikle AB ülkelerindeki daralma ve üretim maliyetlerindeki artış nedeniyle iki yönlü baskı gördüklerini belirtti. Kaya, bunun yanında kurdaki baskı nedeniyle farkın kârdan gittiğini ifade ederek, “AB ülkelerinde pandemi sonrası tüketim alışkanlıkları değişti.

Rahat giyim öne çıkıyor ve değişim aralığı uzuyor. Pazar kaybetmemek için AB’nin rakamlarına uymak durumundayız. Asya ülkeleri nedeniyle fiyat rekabetine giremeyiz. Navlun fiyatlarının yine pandemi öncesine inmesiyle uzak Asya’dan tedarik sorunu da ortadan kalktı. Avantajımızı kaybettik. Bırakın yeni rekorları geçtiğimiz senenin rakamlarına ulaşmak bile zor” diye konuştu.

Asıl tehlikenin kapıda olduğunu da belirten Kaya, “2030 yılına kadar tamamlamamız gereken bir sürdürülebilirlik dönüşümü gerçekleştirmemiz gerekiyor. Bırakın ilave yatırımları, bu dönüşüm ciddi bir finansman gerektiriyor. Ek vergiler, EYT maliyeti derken finansmana erişim zorlukları nedeniyle yapılması gereken dönüşüm yatırımları erteleniyor” ifadesine yer verdi.

Ya fiyat indir ya da Bangladeşli gelir

Tekstil ve hazır giyim sektörünün ana pazarı AB ülkeleri. Hazır giyim yılın ilk 3 ayında bu bölgeye 3 milyar dolar ihracat gerçekleştiriyor. Geçen yıla göre 400 milyon dolarlık bir kayıp var. AB’ye 1.1 milyar dolar olan tekstil ihracatı da yine geçen yılın aynı dönemine göre 200 milyon dolar geride. Bu düşüşlerin ardında AB’deki daralma yatıyor.

Son aylarda Alman hazır giyim perakende mağazalarında üst üste iflaslar yaşanıyor. İndirim rekabetine giren birçok dev marka, daralan pazarda ayakta kalmak için, aralarında Türk şirketlerden de daha düşük teklif talep ediyor. Talebe karşılık veremeyen Türk ihracatçıların yerini Bangladeş gibi Asya ülkeleri alıyor.

AB, Balkanlarda dev bir üretim platosu kurmaya hazırlanıyor

Pandemiden ders aldığını açıklayan ve Çin’e karşı direnişini güçlendirmek için alternatif olarak Türkiye’yi kullanan AB ülkeleri, şimdi 3’üncü bir yola girdi. AB, Balkan ülkelerini üretim sahasına dönüştürerek hem Çin’e karşı güçlü bir alternatif kurmak hem de Balkan ülkelerini kalkındırmak istiyor. Balkanlara yatırımı teşvik etmek isteyen AB, Nepal, Bangladeş gibi ülkelerden getirilecek iş gücünü bölgeye yerleştirecek. Bulgaristan, Romanya, Makedonya, Bosna Hersek,'i etkili kullanmak isteyen AB, otomotiv sektörü, makine, enerji ve bilişim sektörü için yatırımlarını artırıyor.

150 dolarlık maliyeti olan ülkeyle 600 dolarla rekabet

Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, artan asgari ücret, EYT kaynaklı tazminat ve enerji fiyatlarındaki yükselişler nedeniyle çalışan başına üretim maliyetinin 400 dolardan 600 dolara yükseldiğini ifade etti. Kaya, Bangladeş, Vietnam ve Kamboçya gibi ülkelerin 150 dolar maliyetle rekabette büyük avantaj sağladığını ve bunun Türk ihracatçısının pazarını tehdit ettiğini belirtti. Kaya, “Etikette aleyhimize yüzde 30 fark oluştu. Avantajımızı kaybettik. Bırakın yeni rekorları geçtiğimiz senenin rakamlarına ulaşmak bile zor” diye konuştu.