Çalışan azaldı emekli arttı

Prim ödeyenlerin net 777 bin 84 kişi azaldığı yılın ilk 9 ayında, aylık alan sayısı 1 milyon 818 bin kişi arttı.

Bir emekliye düşen çalışan sayısı eylülde 1,71’e indi. En çok sigortalı çalışan ve emeklinin bulunduğu İstanbul’da, 9 ayda aktif sigortalı sayısı 341 bin 378 azalırken, emekli sayısı 463 bin 813 arttı. Sigortalı sayısında en fazla artış ise 151 bin 159’la Antalya’da.

Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinden yararlanarak emekli olanların da etkisiyle sosyal güvenlik sisteminde dengeler radikal biçimde değişti.

Yılın ilk dokuz ayında toplam sigortalı çalışan sayısı 800 bine yakın azalırken, emekliler ve diğer aylık alanların sayısında 2 milyona yakın artış oldu. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre çıraklar, muhtarlar, stajyer ve kursiyerler, tarımda kendi adına sigortalılar ve yurt dışı topluluk çalışanları da dahil adına Kurum’a prim yatırılan ‘aktif sigortalılar’ın, Aralık 2022 itibarıyla 26 milyon 344 bin 234 olan toplam sayısı, bu yılın eylül ayında 25 milyon 567 bin 150’ye geriledi.

Toplam aktif sigortalı çalışan sayısı ocak-eylül döneminde yüzde 2,9 oranında net 777 bin 84 kişi azaldı. Sosyal güvenlikte bir emekliye düşen sigortalı çalışan sayısını gösteren aktif/pasif dengesi 2022 sonundaki 2,01 düzeyinden eylül sonunda 1,71’e indi.

İşçi, esnaf azaldı, memur arttı

Eylül 2023 itibarıyla aktif sigortalıların 23 milyon 217 bin 574’ünü uzun vade sigorta kolları kapsamındaki ‘zorunlu’ sigortalılar oluşturuyor.

Yeni mevzuatta ‘4/a’olarak tanımlanan eski SSK’lı 16 milyon 595 bin 470 sigortalı ile ‘4/b’ olarak tanımlanan 2 milyon 973 bin 305 BağKur’lu esnaf ve ‘4/c’ olarak tanımlanan Emekli Sandığı kapsamındaki 3 milyon 648 bin memur bu kategoride yer alıyor. Tarım Bağ-Kur’luları ile muhtarlar da bu sayıya dahil bulunuyor. Yılın ilk dokuz ayında söz konusu zorunlu sigortalılardan 4/a kapsamındakilerin sayısı 737 bin 521, 4/b kapsamındaki esnaf sayısı da 158 bin 691 azalırken, memur sayısının 372 bin 383 kişi arttı.

Yine zorunlu sigortalı sayılan Böylece zorunlu sigortalı sayısında net 523 bin 829 kişilik azalma oldu. Diğer aylık alanların sayısı da 253 bin 255 azaldı. Eylül 2023 itibarıyla aktif sigortalılar kapsamında 1 milyon 307 bin 350 stajyer ve kursiyer, 561 bin 957 çırak, 19 bin 262 tarımda kendi adına sigortalı, Türk işverenlerin yurt dışında istihdam ettiği 14 bin 228 ve 446 bin 779 da diğer sigortalı bulunuyor.

Emekli sayısında rekor artış

 Aktif sigortalı sayısında sert düşüş yaşanan ilk dokuz ayda EYT düzenlemesinden yararlananların da etkisiyle emekli sayısında ise rekor bir artış yaşandı. Emekli (yaşlılık) aylığı alanlar ile malullük, vazife malulü, ölüm aylığı gibi kategorilerde SGK tarafından aylık ödenen dosya sayısı dokuz ayda yüzde 13,9 oranındaki 1 milyon 830 bin 595 artışla14 milyon 958 bin 820’ye, aylık alan kişi sayısı da 1 milyon 818 bin 897 artışla 15 milyon 751 bin 917’ye ulaştı.

Bu sayının 11 milyon 259 bin 260’ını mevzuatta ‘yaşlılık aylığı’ olarak adlandırılan emekli aylığı alanlar oluşturuyor ve dokuz aydaki artışın da 1 milyon 760 bin 164’ü bu kesimde gerçekleşti. Buna göre dokuz ayda emekli sayısı, ölenler düşüldükten sonra net olarak bu kadar arttı. Emekli sayısında dokuz aylık artış yüzde 18,5 oldu .

En çok özel sektör çalışanı yararlandı

Ocak-eylül döneminde ‘yaşlılık’ (emekli) aylığı bağlananların tamamına yakınını, büyük bölümü özel sektör çalışanı olan 4/a kapsamındakiler oluşturuyor. Bu da EYT’den en çok bu kesimin yararlandığını gösteriyor. Toplam aktif sigortalı sayısının rekor düzeyde azaldığı 4/a kapsamındakilerden emekli sayısı ise yüzde 25,1 oranında 1 milyon 577 bin 277 kişi artarak 7 milyon 852 bin 618’e ulaştı.

Aynı dönemde aktif sigortalı sayısı azalan esnaf kesiminde emeklilerin sayısı da yüzde 7,2 oranında 118 bin 196 kişi artarak 1 milyon 759 bin 157’ye yükseldi. Memurlarda ise hem aktif çalışan hem de emekli sayısı artış gösterdi. Emekli memur sayısı dokuz ayda yüzde 4,1 oranında 64 bin 691 kişi artarak 1 milyon 647 bin 485 kişiye ulaştı.

Emekli artışında İstanbul

Ülke nüfusunun yaklaşık beşte birinin yaşadığı İstanbul, ekonomik kapasitesiyle orantılı olarak en fazla aktif sigortalının bulunduğu il olurken, aynı zamanda en fazla sayıda emekliyi de barındırıyor.

Toplam aktif sigortalıların yüzde 23,7 oranındaki 6 milyon 51 bin 744’ü, tüm emekliler ile SGK’dan aylık alan nüfusun da yüzde 19,6 oranındaki 3 milyon 93 bin 158’i bu ilde yaşıyor. Tüm illerde emekli sayısının arttığı ocak-eylül döneminde, aktif sigortalı sayısı ise 70 ilde düşüş gösterdi.

İstanbul hem aktif sigortalı sayısı en fazla azalan hem de emekli ve diğer aylık alanların sayısı en fazla artan il olarak başı çekti. Dokuz ayda İstanbul’da aktif sigortalı sayısı 341 bin 378 kişi azalırken, emekli ve diğer aylık alanların sayısı ise 463 bin 813 kişi arttı.

Bu dönemde İstanbul’da 4/a kapsamında aktif sigortalı sayısındaki 388 bin 53 ve esnaf sayısındaki 17 bin 116 kişilik azalışa karşılık, memur sayısının 63 bin 791 arttığı dikkati çekti. İstanbul’da artan emekli sayısının ise 441 bin 685’ini 4/a çalışanı, 14 bin 685’ini esnaf ve 7 bin 443’ünü memur emeklileri oluşturdu.

Sigortalı sayısındaki düşüşte İstanbul’u 62 bin 16 ile İzmir, 58 bin 855’le Hatay, 56 bin 323’le Bursa ve 53 bin 177 kişi ile Ankara izledi. Sırasıyla Kahramanmaraş, Kocaeli, Malatya, Tekirdağ ve Kayseri, aktif sigortalı sayısı en fazla düşen on il arasına girdi. Emekli sayısındaki artışta ise İstanbul’u 155 bin 320 kişi ile Ankara, 120 bin 575’le İzmir, 102 bin 362 ile Bursa ve 63 bin 920 kişi ile Kocaeli izledi. Antalya, Konya, Adana, Denizli ve Tekirdağ da emekli artışında ilk on il arasında yer aldı

SGK’nın 9 aylık açığı 39,5 milyar

Tahsil edilen sigorta primlerinin dörtte biri kadar ‘devlet katkısı’, makam, görev, temsil, terör emsal tazminatları, harp malullüğü zamları, emekli ikramiyeleri, faturalı ödemeler ve ek karşılıklar, emeklilere ‘ek ödeme’, devletçe üstlenilen GSS primleri ve yatırım teşvikleri kapsamında sigorta giderleri gibi bazı sosyal kesimlere yönelik devletçe üstlenilmiş çeşitli ödemeler dolayısıyla bütçeden 593,5 milyar lira tutarında transferin yapıldığı ocak-eylül döneminde SGK’nın gelir-gider dengesi 39,5 milyar lira açık verdi.

Aktif sigortalılardan yapılan prim tahsilatının yanında bütçe transferleri ile birlikte Kurum’un dokuz aylık geliri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 117,6 artışla 1 trilyon 523 milyar lira olurken; büyük bölümü emekli aylığı ödemeleri ve sağlık harcamaları olmak üzere toplam gideri de yüzde 110,3 artışla 1 trilyon 551,7 milyar liraya ulaştı. Bunun sonucunda 39,5 milyar lira açık veren SGK’ya yılın tümü için ayrılmış 59,2 milyar liralık ‘açık finansmanı’ ödeneğinin de 52,8 milyarı ilk dokuz ayda kullanıldı.

Sigortalı artışında Antalya

Ocak-eylül döneminde aktif sigortalı sayısı artan 11 il içinde Antalya, açık farkla başı çekti. Bu dönemde Antalya’da sigortalı çalışanların sayısı 151 bin 159 kişi artarak 929 bin 464’ten 1 milyon 80 bin 623’e yükseldi. Aktif sigortalı sayısındaki artışta Antalya’yı 61 bin 211 kişi ile Muğla, 4 bin 27 kişi ile Aydın, 1.313 kişi ile Erzincan, 1.295 kişi ile Osmaniye izledi. Ayrıca Diyarbakır, Kilis, Tunceli, Bitlis ve Şanlıurfa da aktif sigortalı sayısının arttığı gözlendi.