Hazine 10 ayda 3,6 trilyon yeni borç aldı
Türkiye ekonomisinin temel kırılganlık alanlarından biri olan merkezi yönetim bütçesi ve borçlanma dinamiklerinde bu yıl ilk on ayda bozulma işaretleri arttı. Büyüyen kamu açıklarının finansman ihtiyacı Hazine borçlanmasını rekor düzeye taşıdı.
Merkezi yönetim bütçesinin nakit açığının 2 trilyon liraya yaklaştığı ocak-ekim döneminde Hazine, rekor tutarda borçlanmaya gitti. Hazine, iç ve dış borçlar için toplam 1,3 trilyon TL geri ödeme gerçekleştirdiği bu dönemde, toplam 3,6 trilyon TL yeni borç alarak net 2,4 trilyon TL daha borçlandı.
Yeni borçlanmanın neredeyse tamamı iç piyasalardan sağlanırken, giderek kötüleşen dış koşullar nedeniyle net dış borçlanma sınırlı kaldı. On ayda net 2,3 trilyon TL iç borç alan Hazine’nin net dış borçlanması ise dış piyasalarda güven ve likidite sorunları nedeniyle 111,7 milyar lirada kaldı.
On aydaki rekor nakit açığı
Merkezi yönetim bütçesi ocak-ekim döneminde 1 trilyon 440,5 milyar lira açık verirken, bütçe emaneti ve avanslar kalemlerindeki toplamda eksi (-) 506,6 milyar liralık hareketle birlikte nakit açığı 1 trilyon 947,1 milyar liraya ulaştı. Ancak geçen yılın aynı dönemine göre bütçe açığı yüzde 14,3, nakit açığı yüzde 14,3’le sınırlı artışlar kaydetti.
Geçen yıl aynı dönemde de bütçe açığı 1 trilyon 260,3 milyar, nakit açığı 1 trilyon 718,9 milyar lira ile yüksek düzeylerde gerçekleşmişti. Yüksek tutardaki nakit açığında, bu dönemde vadesi gelen iç ve dış borçlar dolayısıyla gerçekleştirilen 1 trilyon 397,1 milyar liralık yüklü faiz ödemeleri etkili oldu. On ayda iç borçlar için yapılan faiz ödemesi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 92,1 arttı.
Hazine’nin aynı dönemde dış borçlar için faiz ödemesi ise yüzde 198 artışla 220,3 milyar, iskonto ve kısa vadeli işlemler dolayısıyla yaptığı ödeme yüzde 46,9 artışla 202,3 milyar ve böylece toplam faiz ödemesi yüzde 73,5 artışla 1 trilyon 819,8 milyar lira oldu. Faiz ödemeleri hariç tutulduğunda ise merkezi yönetim bütçesi ocak-ekim döneminde 379,3 milyar lira fazla verdi. Geçen yıl aynı dönemde faiz hariç de 211,4 milyar liralık açık verilmişti.
Gelecek bir yılda borç sarmalı
Hazine’yi, izleyen bir yıllık dönemde ağır bir itfa yükü bekliyor. Mevcut borç yapısına dayalı projeksiyonlara göre Hazine, Kasım 2025-Ekim 2026 döneminde, 2 trilyon 462,7 milyarı anapara, 1 trilyon 915,8 milyarı faiz olmak üzere toplam 4 trilyon 378,5 milyar TL iç borç itfası gerçekleştirecek. Buna göre iç borç itfalarının yüzde 44’e yakın bölümü faizden oluşuyor. Faiz yükündeki hissedilir artış, kamu maliyesi için alarm sinyali olarak değerlendiriyor.
Gelecek bir yılda yapılacak ödemelerin finansmanı için gidilmesi gerekecek yeni büyük borçlanmalar, faiz yükünün artarak enflasyonu ve bütçe açığını besleme riski bulunuyor. Hazine’nin gelecek bir yılda gerçekleştireceği dış borç itfası da mevcut projeksiyonlara göre 15,3 milyar doları anapara, 7,2 milyar doları faiz olmak üzere toplam 22,5 milyar dolar düzeyinde. Dış borçlarda anapara ödemelerinin yarısı dolayındaki faiz yükü, Türkiye’nin küresel piyasalarda borçlanma maliyetinin ağırlaştığını gösteriyor.
Brüt 3,6 net 2,4 trilyon borçlanma
Hazine ilk on ayda iç borçlarda 886,4 milyar liralık anapara itfasına karşılık 3 trilyon 139,8 milyar liralık yeni borçlanmaya giderek net bazda 2 trilyon 253,4 milyar liralık iç borçlanma gerçekleştirdi. Geçen yılın aynı dönemine göre itfalar yüzde 55,1 artarken, yeni borçlanmadaki artış yüzde 70,4’e ulaştı. Yeni alınan borcun, anapara ve faiz ödemeleri toplamına oranını veren iç borç çevirme oranı yüzde 137,5 olarak gerçekleşti.
Aynı dönemde dış borçlarda (TL karşılığı olarak) 395 milyar liralık anapara geri ödemesine karşılık 506,8 milyar liralık da yeni kullanıma giden Hazine’nin net dış borçlanması ise sadece 111,7 milyar lira oldu ve geçen yılın aynı dönemindekine göre yüzde 3,9 daha düşük kaldı. Küresel finans koşullarındaki olumsuz trend ve Türkiye’ye özgü faktörler nedeniyle Hazine’nin borçlanma ve itfaları içinde dış borcun payı uzun süredir geriliyor. Bu gelişmelerle Hazine’nin ilk on aydaki iç ve dış toplam anapara borç geri ödemesi 1 trilyon 281,4 milyar, toplam yeni borçlanması 3 trilyon 646,6 milyar ve net borçlanması 2 trilyon 365,2 milyar lira olarak gerçekleşti.
Bir başka olumsuz işaret de borç vadelerinde. Hazine borçlanmasında, vadeler son bir yılda de kayda değer biçimde kısaldı. Geçen yıl ekimde ihraç edilen kuponlu senetlerde 11,6 ay olan kümülatif bazda aylık ortalama vade bu yıl nisanda 5,5 aya kadar indi, ekimde 8,3 ay oldu. Bir yıl önce sabit getirili kağıtlarda 56,4 ay olan kümülatif ortalama vade bu yıl ekimde 35 aya geriledi. Söz konusu vade nakit borçlanmalarda da 48,6 aydan 33,9 aya indi.
