Enflasyon sarmalında 2023 ve savaşın gölgesinde 2024
Yavuz ALTUN
Geride bıraktığımız 2023 acılara boğulmuş bir yıl olarak tarihe geçti. Yılın ikinci ayında 11 şehri etkileyen Kahmaranmaraş merkezli depremde 50 binin üzerinde yurttaşımızı kaybettik. 100 binin üze[1]rinde insan yaralandı. 300 binin üzerinde bina hasar aldı veya yıkıldı. Depremin ardından üç ay olağanüstü hal ilan edildi. Bu ortamın yarattığı psikoloji doğal olarak vatandaşlarımızın tüketimini de olumsuz etkiledi. Herkes haklı olarak, deprem bölgesindeki insanlarımızın sağlıklı gıdaya ulaşmakta zorluk çektiği bu dönemde bırakın lüks alışkanlıkları adeta temel ihtiyaçlarını bile karşılamak isteme[1]diler. 2022 yılının Şubat ayında başlayan Rusya-Ukrayna savaşı 2023 yılında da durmadı. Yetmiyormuş gibi Sudan, Myanmar ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde de savaşlar baş gösterdi. Taliban zulmüyle Afganistan’daki insani kriz dünyadaki kargaşayı körükledi. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne (BMMYK) göre, Eylül 2023 itibariyle 114 milyon insan göç etmek zorunda kaldı. Bunun üzerine İsrail’in katliamlarından dolayı 1,9 milyon Gazzeli bulunduğu yeri terketti. Dünya üzerinde ülkemizin nüfusunun 1,5 katı insan yerinden yurdundan göç etmek zorunda kaldı.
Nisan ve Mayıs ayları seçim atmosferinde geçti. Cumhurbaşkanı Erdoğan tekrar seçildi ve yeni cumhurbaşkanlığı kabinesi açıklandı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ve Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy dışında bütün üyeler değişti. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ise uzun bir aradan sonra tekrar Mehmet Şimşek geldi. Merkez Bankası’nın yeni patronu ise ABD’den gelen Hafize Gaye Erkan oldu. Şimşek, Erkan’la birlikte yeni ekonomi programını açıkladı. Yeni ekonomi programı önümüzdeki dönem için umut verirken seçim vaadi sonucu EYT’nin hayata geçmesi hem ekonomik olarak hem insan kaynağı olarak piyasaya ve devlete farklı şekillerde etki etti.
Elbette zor bir yıl oldu 2023. Bir yanda Rus[1]ya Ukrayna krizi devam ederken öte tarafta yılın son çeyreğinde İsrail katliamlarıyla Filistin meselesi zuhur etti. Bu da tüketicinin son çeyrekte bir takım firmalara protesto veya boykot kararı sonucu alımda bazı kategorilerde ciddi düşüşlere sebep oldu. Özetle perakende sektöründe 2023 yılında dışsal yaşanan etkileri çıkarttığımızda iyi bir yıl oldu. Bütün bu dalgalanmalara rağmen perakende sektörü için iyi bir yıl geçirdi demek mümkün. Sektörün 2023 yılı büyümesi yüzde 6 civarında gerçekleşti. Tekel ürünleri dahil baktığımızda hızlı tüketim ürünlerindeki (FMCG) adet bazında ortalama büyüme yüzde 10 civarında gerçekleşecek gibi görünüyor. Yılın ilk 10 ayında sigara-alkol hariç FMCG ciro büyümesi ise yüzde 84 civarında.
2024 yılında dünyada savaş gibi gündemler dünya çapında azalırsa ve biz de ekonomik düzenimizde biraz toparlanma sinyalleri verebilirsek iyi bir yıl geçirebiliriz. Tabii buradaki en önemli unsur enflasyon sarmalından çıkabilme yeteneği. Enflasyon toplumu çürüten bir davranış modu, kendini koruma endeksiyle toplumsal bir süreçte sarmal haline geldi. Buradaki kilit nokta bu sarmaldan toplum ve devlet olarak çıkma pratiğimize bağlı duruyor. Bu sarmaldan çıkabilirsek ülkemiz ekonomik olarak hızlıca toparlanma yapacak tüm katmanlarda refah seviyesinin arttığını görebileceğiz