Tüketicinin güveni artarken de konut umudu düşüşte
Makroekonomik gidişatı etkileyen psikolojik faktörlerin başında gelen tüketici güvenindeki artış, ekim ayında da devam etti. Tüketici Güven Endeksi, eylüldeki yüzde 5,1 artışın ardından ekimde de yüzde 4,4 artarak 74,6’ya yükseldi. Güvenin ölçümünde esas alınan alt endekslerin neredeyse tümünde artış yaşanırken, gelecek on iki ayda konut satın alma beklentisi ise düşüş gösterdi.
E 74,6 konomideki gidişatla karşılıklı etkileşim içinde bulunan ‘tüketici güveni’, iki aydır yükselişe devam ederken, tüketicilerin konut satın alma beklentisi ise ekimde düşüş gösterdi.
Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile yürütülen aylık Tüketici Eğilim Anketinden hesaplanan Tüketici Güven Endeksinin ekim ayı sonuçları açıklandı. Buna göre, ağustosta 68’e kadar düştükten sonra eylülde önceki aya göre yüzde 5,1 artarak 71,5’e yükselen Tüketici Güven Endeksi, ekimde de yüzde 4,4 artarak 74,6’ya ulaştı.
Endeks, iki aylık yükselişle birlikte Ekim 2022 değerinin ise yüzde 2 altında oluştu. Hızla yükselmiş, sert düşmüştü Tüketicilerin, genel ekonomik gidişat ve kendi mali durumlarına ilişkin beklenti ve değerlendirmeleri ile harcama ve tasarruf eğilimlerini ölçen Tüketici Eğilim Anketi verilerine göre hesaplanan Tüketici Güven Endeksi, seçimlerin yapıldığı mayıs ayında 91,1’le son beş yılın en yüksek düzeyine çıkmıştı.
Güven endeksi, haziran ve temmuz aylarında ise yaşanan kur şokunun da etkisiyle sert biçimde düşüşe geçmiş, bu eğilim dövizdeki yükseliş hız kesse de ağustosta da artarak devam etmiş ve endeks 68’e kadar inmişti. Dünyada da ekonomideki gelişmeleri yakından izlemek amacıyla kullanılan öncü bir gösterge olan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabiliyor; 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser, 100’den küçük olması kötümser durumu gösteriyor.
Maddi durumda iyileşme beklentisi
Ekim ayında tüketici güven endeksini oluşturan değerlendirme ve beklentilerle ilgili alt endekslerin tamamına yakınında yükseliş gözlendi. Ancak çoğunda bir yıl önceki düzeyler hala yakalanamadı.
Geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumuna ilişkin alt endeksin ağustosta 56,2’ye inen ve eylülde de aynı kalan değeri, ekimde yüzde 6,1 artarak 59,7’ye çıktı. Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi duruma ilişkin beklentiyi yansıtan alt endeks de yüzde 5,4 artarak 72,6’ya yükseldi.
Geçen 12 aylık döneme göre mevcut ekonomik duruma ilişkin görüşü yansıtan alt endeks önceki aya göre yüzde 5,2 artarak 45,8, gelecek 12 ayda ekonomik durum beklentisine gösteren alt endeks de yüzde 7,2 artarak 72,9’a çıktı. Gelecek 12 ayda işsiz sayısı beklentisine ilişkin alt endeks değeri de ekimde yüzde 0,6 düşerek 72,3 oldu. Bu endeksin artması işsiz sayısının azalacağı, düşmesi ise artacağı yönünde beklenti ifade ediyor. Buna göre ekimdeki düşüş, işsizlikte azalış beklentisini yansıtıyor.
Tüketim eğiliminde artış
Geçen 3 aylık döneme göre gelecek 3 ayda yarı-dayanıklı tüketim mallarına harcama düşüncesini gösteren endeks yüzde 2,6 ile artmaya devam ederek 104,3 oldu. Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu endeksi ise yüzde 14,7’lik dikkat çekici bir artışla 46,3’e yükseldi.
Geçen 12 aya göre gelecek 12 ayda dayanıklı tüketim mallarına harcama eğilimini gösteren alt endeksin değeri de yüzde 0,5 artışla 93,2’ye çıktı. Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygunluğuna ilişkin endeks yüzde 5,9 artışla 68,7 olurken, hanenin içinde bulunduğu mali durum değerlendirmesini yansıtan endeks değeri yüzde 2 düşerek 73,9 oldu. Gelecek üç aylık dönemde tüketimin finansmanı amacıyla borç kullanma ihtimali yüzde 3,2 artarak 54,6’ya yükseldi.
Enflasyonist bekleyişte zayıflama
Son 12 aylık döneme göre gelecek 12 ayda tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin ‘beklenti’ endeksi yüzde 4 artarak 60’a yükseldi. Bu endeksin değerinin artması tüketici fiyatlarında düşüş, azalması ise artış beklentisini yansıtıyor. Ekimdeki gelişme enflasyonist beklentilerde önceki aya göre kısmi iyileşme anlamına geliyor. Ancak endeksin hala 100’ün çok altındaki değeri, enflasyonist bekleyişin hala güçlü olduğunu gösteriyor.
Ev hayalinde düşüş
Hanelerin gelecek 12 ayda konut tamiratına para harcama ihtimalini yansıtan endeks değişmeyerek 27’de kalırken; konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimalini gösteren endeks de son ay yüzde 7,1 düşerek 7,7 ile iyice dibe indi. Endeks, bir yıl önceki değerinin de yüzde 23,8 altına geriledi. Son dönemde genel kredi faizlerindeki hızlı yükseliş ve bankaların uyguladığı miktar kısıtlamasının, tüketicilerin konut satın alma beklentisindeki düşüşte etkili olduğu görülüyor.
Otomobil umudu arttı
Gelecek on iki ayda otomobil alma beklentisini yansıtan endeksin değeri ise dört aydır devam eden düşüşün ardından ekimde yüzde 5,9 artarak 13 oldu. Söz konusu endeksin değeri önceki aylara göre haziranda yüzde 13,6, temmuzda yüzde 6,4, ağustosta yüzde 16,6, eylülde yüzde 6,1 düşerek 12,3’le dibe inmişti. Otomobil satın alma beklentisindeki artışta, ikinci el piyasada son aylarda yaşanan ucuzlamanın etkili olduğu tahmin ediliyor.