YZ çağında lojistik: Yeni stratejik omurga!

Dünya ticareti adeta bir tahta geminin fırtınalı okyanusta ilerlemesi gibi, her an ciddi bir kaza geçirecek ya da alabora olacakmış gibi, sarsıntılı, batmayan ama te­kinsiz zamanlardan geçiyor. Jeopolitik ge­rilimler, ekonomik yavaşlama, iklim krizle­ri, döviz dalgalanmaları ve yapay zekâ (YZ) devrimi… Hepsi bir arada, küresel ticareti ve aslında lojistiği yeniden şekillendiriyor.

Özellikle Covid pandemisi sonrasın­da önemi tam olarak fark edilen lojistik ve onunla ilgili tüm süreç ve maliyetler; her şir­ketin, her iş kolunun bir numaralı kritik ko­nusu haline geldi. Bu noktada YZ, bu hayati alana müthiş fırsatlar sunmaya başladı — ta­bii yararlanmasını bilene...

Nitekim McKinsey verilerine göre YZ des­tekli lojistik çözümleri, tedarik zinciri maliyet­lerini %15 azaltıyor, envanter seviyelerini %35, hizmet seviyelerini ise %65 artırıyor. Ve lojis­tik aslında sadece taşımıyor; iş dünyasının geleceğini şekillendiriyor.

YZ’nın tüm iş süreçlerine aktif olarak girmesiyle (her iş kolunda aynı şey geçerli ama) özellikle lojistiğin vazgeçilmezleri olan hızı, maliyeti ve kaliteyi sağlayabilmenin yo­lu artık öngörü ve adaptasyon zekâsından geçiyor. Bu da ancak sistemlerin birbirine entegrasyonu, şirketlerin birbirleriyle tam bir partnerlik ve takım oyunu prensibiyle çalışmasıyla mümkün.

Geçtiğimiz günlerde keynote konuşmacı ve moderatör olarak etkinliklerine katıldığım dünya lojistik devi Kuehne+Nagel’in “Cus­tomer Day” etkinliğinde yaptığım en önemli çıkarım da şu oldu:

Dayanıklılığın yeni kodu: İşbirliği ve görünürlük (Visibility)

1990’larda deniz taşımacılığı yaklaşık 28 bü­yük taşıyıcıyla yürürken bugün sadece 10’a in­di. En büyük on şirket pazarın %90’ını kont­rol ediyor. Bu yoğunlaşma maliyeti düşürse de sistemi kırılganlaştırıyor. Kızıldeniz veya Sü­veyş Kanalı’ndaki tek bir aksama, küresel te­dariki durdurabiliyor. O yüzden artık güç, tek merkezde değil, bağlantılarda. Deloitte ve MHI 2025 raporuna göre uçtan uca veri görünür­lüğüne sahip şirketler, kriz anlarında daha hızlı toparlanıyor — bazı durumlarda 4 kata varan avantaj sağlıyor.

Sık sık yazılarımda vurguladığım “reka­berlik” mantığında veri paylaşabilen şir­ketler “rakip” değil, “hayatta kalma or­tağına” dönüşüyor. Üstelik bu yaklaşım, görünürlük sayesinde sürdürülebilirlik he­deflerini de güçlendiriyor; örneğin karbon emisyonlarını izleyerek yeşil tedarik zincir­leri oluşturmayı kolaylaştırıyor.

YZ: Yeni mürettebat, yeni kaptan

Bu dayanıklılığı mümkün kılan ise YZ’nın artık bir yazılım değil; karar veren, öngören ve harekete geçen bir ekosistemin payda­şı olarak konumlanması. Öyle ki Accenture benzeri analizlere göre YZ entegrasyonu yapan firmalar teslimat hızını %20, yakıt verimlili­ğini %12 artırıyor.

Bundan sonrasında Ajan Sistemler (Agen­tic Systems) dönemi başlıyor: sistemler artık hedefe göre kendi eylemini seçiyor. Dijital ikizler (Digital Twins), tedarik zincirini ade­ta bir “canlı organizma”ya dönüştürüyor. WEF analizlerine göre teknoloji, kesintileri yakla­şık %30 azaltıyor. Bu ekosistemi tamamlayan Gartner’ın Ambient İntelligence (Çevresel Zekâ: sensörleri, veri ve YZ’nin birleşerek fiziksel ortamları sezgisel hale getirmesi) yaklaşımı da lojistiği proaktif hale getirerek beklenmedik olaylara karşı %10’a varan ope­rasyonel verimlilik sağlıyor.

İnsan + YZ = Yeni bütünlük

Tüm bu gelişmelere rağmen YZ insa­nı silmiyor, eksiklerini tamamlıyor. IDC & McKinsey verilerine göre, zamanlarının yaklaşık %25–30’unu iş için bilgi aramakla geçiriyor; kurumsal YZ asistanları bu süre­yi %70’e varan oranda azaltıyor. Teknolo­ji, karmaşayı çözmek için insanlara olağanüs­tü olanaklar sunuyor ve lojistikte en başarılı firmaların ortak sırrını şöyle tanımlıyor: “Ba­sitleştir, hızlan, görünür ol.”

YZ, otomasyon ve müşteri merkezli sadeleş­me birleştiğinde, lojistik yalnızca malları değil, güveni de taşımaya başlıyor. Bu yaklaşım, kü­resel ticaret maliyetlerini %25’e kadar dü­şürebiliyor (WEF).

Sonuç: Geleceğin Haritası, Lojistikte Çiziliyor. YZ çağında lojistik artık görün­meyen bir altyapı değil; trilyonlarca dolarlık potansiyeliyle sektörleri, iş dünyasının gele­ceğini ve ülkelerin gücünü şekillendiren ye­ni stratejik omurga!