10 yılda tekrar sanayileşmek
Son dönemde Çin’in yüksek teknoloji ürünlerindeki gelişimi daha fazla konuşulmaya başlandı. En gözle görülür örnekler elektrikli otomobil ve güneş panelleri sektörleri oldu.
Dünya elektrikli otomobil piyasasında kısa zamanda önemli bir rekabet gücü elde eden Çin son yüz yılın en büyük otomobil markalarının korkulu rüyası haline geldi. Son çıkan haberler Çin’li BYD firması için İngiltere pazarının, yerli pazardan sonra, ikinci büyük pazar haline geldiğini gösteriyor. Geçtiğimiz yıl ekim ayında İngiltere’de 1150 araç satan firma bu yıl ekim ayında 11271 adet araç satmış. Türkiye’de ekim ayında 1006 araç satan firmanın 2024 yılı ekim ayında Türkiye’de satışı görünmüyor.
Çin’in “Made in China 2025” stratejisi
2025 yılında Çin imalat sanayiinde düşük maliyet ve düşük teknolojili üretim modelinden çıkıp yüksek katma değerli, teknoloji yoğunluğu yüksek ve yenilikçilik odaklı üretim modeline geçmek için bir ulusal sanayi ve teknoloji stratejisi açıkladı. Bu dönüşümü yaparken yabancı teknolojiye ve ara malına bağımlığın azaltılması temel amaçlar arasında gösterildi. Temel hedefler belirlendikten sonra on adet stratejik sektörün bu kapsamda destekleneceği açıklandı. Yeni nesil bilgi teknolojileri, havacılık ve uzay, demiryolları ulaşımı, enerji tasarruflu araçlar, yeni malzemeler, biyotıp ve ileri teknolojili tarım makineleri ve ekipmanları bunlar arasında sayılabilir.
Politika nasıl tasarlandı?
Çin’in büyüme modelinin temelini her zaman devlet teşvikleri oluşturmuştur. Bu modelde de vergi indirimleri, düşük faizli krediler, ARGE teşvikleri, devlet destekli ve özel amaçlı yatırım fonları yoluyla seçili sektörler desteklendi. Sektör bazlı hedefler ve performans göstergeleri belirlendi. Üretim ve istihdam artışına dayalı teşvik modeli yerine teknolojik gelişim ve verimlilik artışına odaklı üretim teşvik edildi. Araştırma çalışmalarının verimliliğini artırmak için imalat inovasyon merkezleri kuruldu ve bölgesel teknoparklar inşa edildi. Yabancı teknolojilere hızlı bir şekilde sahip olmak adına ortak girişimler, satın almalar ve lisans anlaşmaları teşvik edildi. Yurt dışı eğitim programları desteklendi.
Sonuçlar
Çin elektrikli araçlar, pil teknolojileri, güneş panelleri ve telekom alanlarında on yılda çok hızlı bir atılım gösterdi. Bu alanlarda sadece yurt içinde değil uluslararası pazarda etkin oyuncu haline gelmeyi başardı. Bunlara ek olarak, yapay zeka alanında DeepSeek ile pazara çok kısa bir sürede ve çok daha düşük maliyet ile girmeyi başardı. Financial Times gazetesinde yayınlanan bir habere göre sanayi üretimi Çin’de sessiz sedasız robotlaşıyor. Otomotiv sektöründe Çin’de 10 bin çalışan başına düşen robot sayısının Almanya’nın üzerinde olduğu ifade ediliyor.
Diğer taraftan, Çin üretimi robotların Çin sanayiindeki payı 2015 yılında %20’nin altındayken 2025 yılında %50’nin üzerine yükselmiş durumda. Bir başka deyişle, dışa bağımlılıkları azalmış. Bu da programın önemli başarıları arasında gösteriliyor. Teknolojisi açısında orta gelişmişlik düzeyinde olan CNC makinalarında %80 yerlilik oranını yakalayan Çin ekonomisi, yüksek teknoloji CNC makinalarında henüz %15’lik yerlilik payına sahip.
Uluslararası ilişkiler üzerindeki etkileri
Çin geçtiğimiz on yıl içinde yaptığı endüstrileşme atılımı ile uluslararası ilişkiler alanında da önemli bir güç kazandı. ABD ve AB’nin Çin’in ekonomi politikaları hakkında şikayetçi oldukları bir gerçek. ABD başkanı Trump Çin’i doğrudan hedef alan tarife politikaları uygulamayı denedi fakat Çin’in ileri teknoloji ürünlerinde yakaladığı kazanımlar sayesinde ABD tehditlerinin istenilen sonuçları vermeyeceği anlaşılıyor.
Türkiye için çıkarımlar
Türkiye’nin de Çin’in uyguladığı stratejiye benzer, fakat Türkiye’nin gerçeklerine uygun bir stratejiye ihtiyacı var. İleri teknolojide sanayileşmenin kazanımlarını saymaya artık gerek yok. Türkiye’de son yıllarda yapılan savunma sanayi yatırımlarının sonuçları da bize aynı şeyleri söylüyor. Bu bağlamda, hedefli ve performans kriterlerine dayalı, seçilmiş sektörlerde yeniden sanayileşme politikalarına acilen ihtiyaç var.
