Bütçe açığında büyüme devam ediyor

Merkezi yönetim büt­çesi 2025’in ilk iki ayında yüklü tutar­larda faiz ödemesi, cari trans­ferler, sermaye transferleri ve mal-hizmeti alımları ile yük­sek tutarda açık verdi.

Hazine ve Maliye Bakanlı­ğı’nın açıkladığı verilere göre, bütçe harcamalarının geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 49,8 artışla 1 trilyon 33,5 mil­yar liraya ulaştığı, bütçe ge­lirlerinin ise yüzde 34,9 artış­la 723,4 milyar lirada kaldığı şubat ayında 310,1 milyar li­ra açık verdi.

Bunun sonu­cunda şubatta bütçe açığı ge­çen yılın aynı ayına göre yüz­de 101,6 büyüdü. Ocak-şubat dönemi itibarıyla bütçe harca­maları yüzde 43,3 artışla 2 tril­yon 89,9 milyar, bütçe gelirle­ri yüzde 42,2 artışla 1 trilyon 640,5 milyar ve iki aylık bütçe açığı yüzde 47,6 artışla 449,4 milyar liraya ulaştı. Geçen yıl ilk iki ayda yüzde 79,1 olan büt­çe gelirlerinin toplam giderle­rini karşılama oranı bu yıl aynı dönemde yüzde 78,5’e indi.

İki ayda ödenen faiz 302,7 milyar TL

Faize, ocak ayındaki 163 milyar liradan sonra şubat­ta da 139,7 milyar lira öden­di ve iki aylık ödeme geçen yı­lın aynı dönemine göre yüzde 72,1 artışla 302,7 milyar lira­ya ulaştı. Faizin toplam bütçe giderleri içinde geçen yıl ilk iki ayda yüzde 12,1 olan oranı bu yıl yüzde 14,5’e ulaştı. Fa­iz giderlerinin vergi gelirleri­ne oranı da yüzde 19’dan yüzde 22’ye yükseldi.

Ocak-şubat döneminde faiz dışı bütçe harcamaları ise yüz­de 39,4 artışla 1 trilyon 787,2 milyar lira olarak gerçekleş­ti. Geçen yıl ocak-şubat döne­minde 128,6 milyar TL olan fa­iz dışı açık bu yıl aynı dönemde yüzde 14 artışla 146,6 milyar liraya ulaştı.

Sosyal güvenliğe iki ayda 336 milyar

Bütçe giderleri içinde en büyük kalemi oluşturan ca­ri transferler, ocak-şubat dö­neminde yüzde 39,8’lik ar­tışla 809,5 milyar lira oldu. Bunun da 325,3 milyarı sağ­lık, emeklilik giderlerine kat­kı ve sosyal yardım şeklinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) ve 10,6 milyarı İşsiz­lik Sigortası Fonu’na olmak üzere 335,9 milyar liralık bö­lümü sosyal güvenlik siste­mine transfer edildi.

Yerel yönetimler, fonlar ve ilgili di­ğer kurumlara gelirden ayrı­lan pay olarak toplam 224,2 milyar lira aktarıldı. KİT’ler ve kamu bankalarının bir ay­lık görevlendirme giderleri de 111 milyar lira oldu. Hane hal­kına, kâr amacı gütmeyen ku­ruluşlara transferler ve sosyal amaçlı ve yurt dışına yapılan transferler ile tarımsal des­tekleme ödemeleri için ger­çekleşen toplam aktarma iki ayda 138 milyar liraya ulaştı.

İki aylık personel gideri 638 milyar TL

Kamu çalışanlarının ilk ya­rıyıl maaş artışlarının ger­çekleştiği ocak ayında devle­tin toplam personel gideri 15 günlük fark ödemeleri de dahil yüzde 38’lik bir artışla 359,2 milyar lirayı bulurken, şu­batta bu tutar 279,3 milyar li­ra olarak gerçekleşti. Böylece iki aylık personel gideri yüzde 38,7 artışla 638,4 milyar lira­ya ulaştı.

Kamu personeli için yapılan sosyal güvenlik ku­rumu devlet primi ödemeleri de iki ayda yüzde 36,2 artışla 75,7 milyar lira oldu, böylece iki aylık toplam personel gi­deri 714,1 milyar liraya ulaştı. Personel giderinin bütçe har­camaları içinde geçen yıl yüz­de 35,4 olan payı bu yıl yüzde 34,2’ye, bunun bütçe gelirle­rine oranı da yüzde 44,7’den yüzde 43,5’e geriledi.

Ocak-şubat döneminde devletin mal ve hizmet alım­ları da yüzde 52,3’le genel bütçe büyümesinin üzerinde bir oranda artarak 106,5 mil­yar liraya ulaştı.

“Sosyal konut”a 27,9 milyar

İki aylık bütçe gerçekleşmelerinde en çarpıcı artış sermaye transferlerinde yaşandı. Ocak-şubat döneminde 27,9 milyar lira ile toplam gider içinde küçük paya sahip olmakla birlikte söz konusu transferler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1.230,7 (12,3 kat) arttı. Geçen yılın aynı döneminde bu kalem sadece 2,1 milyar lira olmuştu. Bu yılki artış ise sosyal konut finansmanı için Toplu Konut İdaresi’ne şubat ayında yapılan 22,9 milyar liralık aktarmadan kaynaklandı. Devletin yatırım harcamaları kapsamında sermaye giderleri de iki ayda yüzde 84,2 artışla 93,5 milyar lira olurken, borç verme kalemi geçen yılın eş dönemine göre yüzde 44,5 azalışla 35,7 milyar liraya geriledi.

Vergide tahsilat oranı yüzde 52,9’da kaldı

Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide ocak-şubat dönemi tahakkuku geçen yılın aynı ayına göre yüzde 56,2 artışla 2 trilyon 602,6 milyar lira olurken, aynı dönemde yüzde 49,2 artışla 1 trilyon 377,6 milyar lira tutarında bir tahsilat gerçekleşti. Buna göre geçen yıl ilk iki ayda yüzde 55,4 olan vergi tahsilatının tahakkuka oranı bu yıl yüzde 52,9’a geriledi.

Vergi dışındaki en büyük genel bütçe gelir kalemi olan ve yılbaşında yüzde 43,93’lük yeniden değerleme oranında artırılan faiz, pay ve cezalarda iki aylık tahsilat 126,8 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindekinin sadece yüzde 10,2 üzerinde gerçekleşti. Teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, alınan bağış ve yardımlar ile özel gelirler, sermaye gelirleri ve alacaklardan tahsilatlarla birlikte toplam “genel bütçe” gelirleri iki ayda yüzde 42,6 artışla 1 trilyon 578,9 milyar liraya ulaştı. Ocak-şubat döneminde özel bütçeli idarelerin öz gelirlerinden 47,8 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirlerinden de 13,8 milyar lira merkezi yönetim bütçesine aktarıldı.

Şubatta yıllık açık 2,1 trilyon TL

Şubat sonu itibarıyla son bir yılda ise bütçe harcamaları 10 trilyon 777,6 milyar, bütçe gelirleri 8 trilyon 671,4 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 106,3 milyar lira olarak gerçekleşti. Son bir yılda 1 trilyon 270,6 milyar liralık faiz ödendi, 9 trilyon 507,1 milyar lira tutarında faiz dışı harcama gerçekleştirildi; faiz dışı dengede de 835,7 milyar liralık açık oluştu.

Son bir yıldaki faiz dışı harcamalar içinde en büyük bölümü 3 trilyon 863,8 milyar lira ile cari transferler oluştururken, sosyal güvenlik primleri ile birlikte personel giderleri 2 trilyon 998,3 milyar liraya, sermaye gideri ve transferleri toplamında yatırım gideri 1 trilyon 583,5 milyara, mal ve hizmet alımları 744,9 milyara, borç verme kalemi de 316,5 milyar liraya ulaştı. Şubat sonu itibarıyla son bir yılda vergi gelirleri 7 trilyon 305,3 milyar liraya ulaşırken, teşebbüs ve mülkiyet gelirleri, alınan bağış ve yardımlar, faiz, pay ve cezalar, sermaye gelirleri ve alacaklarda toplam tahsilat 1 trilyon 134,2 milyar lira, özel bütçeli idarelerden aktarma 187,9 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirleri 43,9 milyar lira oldu.

2025-2027 Orta Vadeli Program’da (OVP), bu yılın tümünde 1 trilyon 930,7 milyar lira ile yine yüksek düzeyde bir merkezi yönetim bütçe açığı öngörülüyor.