Cari açıkta yeniden büyüme eğilimi
Ödemeler dengesinde kasımdan itibaren tersine dönen trendle yeniden başlayan cari açık oluşumu, aralıkta güçlenerek devam etti. Aralıkta 5 milyar dolara yaklaşan cari açık verildi ve son iki ayda verilen toplam açık 7 milyar doları aştı. Buna rağmen 2024’ün tümünde cari açık net 29,9 milyar dolar küçülerek yılı 10 milyar doların altında kapadı.
Merkez Bankası’nın açıkladığı ödemeler dengesi verilerine göre, cari işlemler açığı aralık ayında 4 milyar 650 milyon dolarla geçen yılın aynı ayındaki düzeyinin yüzde 171,9 üzerinde gerçekleşti. Beklentilerin üzerinde gelen aylık cari işlemler açığındaki büyümede başlıca faktör olarak, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının aralıkta geçen yılın aynı ayına göre yüzde 37,5 büyüyerek 6 milyar 243 milyon dolara çıkması etkili oldu. Aralıkta altın ve enerji hariç tutulduğunda ise 2 milyar 466 milyon dolarlık cari fazla bulunuyor.
Son iki ayda verilen açık 7,4 milyar dolar
Parasal sıkılaşmanın etkisiyle geçen yıl özellikle sanayi sektörünün üretimde frene basmasına bağlı olarak hammadde/ ara malı dış alımında ve getirilen kotaların etkisiyle altın ithalatında yaşanan sert düşüşler ve ithal tüketimin eski hızını yitirmesi sonucu dış ticaret açığında küçülme süreci yaşanmıştı.
Bu gelişmeler ve turizm gelirlerindeki artışın bileşik etkisiyle cari açıkta ilk yarıda aylar itibarıyla küçülme süreci yaşanmıştı. Hazirandan itibaren ise cari denge lehe dönmüş ve beş ay üst üste cari fazla verilmişti. Ancak Merkez Bankası’nın faiz indirim olasılığının arttığı kasımda sanayi üretiminde beliren canlanmanın girdi ithalatını yeniden artışa geçirmesi ve tüketim malı ithalatında artışların hızlanmasının etkisiyle cari denge beş ay aradan sonra 2 milyar 729 milyon dolarla açık vermeye başladı.
Faiz indirimlerinin fiilen başladığı aralık ayında ise cari açıkta büyüme belirgin biçimde hızlandı. Kasım ve aralık aylarında verilen toplam cari açık 7 milyar 379 milyon dolara ulaştı. Dış ticaret açığının yeniden büyüme trendine girmesi, son iki ayda cari açık oluşumunu artıran başlıca faktörü oluşturdu.
Yıllık açıkta 29,9 milyar dolarlık küçülme
Aralık 2023 sonunda 39 milyar 877 milyon dolar düzeyinde bulunan cari açık, son iki ayda kaydettiği büyümeye rağmen Aralık 2024 sonu itibarıyla 9 milyar 973 milyon dolarla, bir yıl önceki düzeyinin 29 milyar 904 milyon dolar altında gerçekleşti. Cari açık son bir yılda yüzde 75 oranında küçüldü.
Yıllık bazda cari açık, 2024 yılı boyunca küçülmeye devam etmiş, özellikle hazirandan itibaren aylık bazda beş ay üst üste verilen fazlaların etkisiyle ekim sonunda 6 milyar 883 milyon dolara kadar inmişti. Son iki ayda yeniden büyüme trendine girmesine rağmen yıllık cari açık, 10 milyar doların altı ile Orta Vadeli Programda (OVP) öngörülen 22 milyar dolarlık gerçekleşme tahmininin yarısından da düşük bir düzeyde yılı kapadı.
Dış ticaret açığında küçülme 30 milyar $
Ödemeler dengesindeki tanımıyla ihracat, 2024’te önceki yıla göre yüzde 2,6 oranında 6,5 milyar dolar artarak 257,5 milyar dolar olurken, ithalat ise yüzde 7 oranında 23,5 milyar dolar küçülerek 313,8 milyar dolara geriledi. Bu gelişmelerle yıllık dış ticaret açığı yüzde 34,8 oranında net 30 milyar dolar küçülerek 56,3 milyar dolara indi.
Bu kapsamda genel mal ihracatı 2024 yılında yüzde 3 artışla 246,6 milyar, ithalatı ise yüzde 3,4 azalışla 296,7 milyar dolar oldu ve bu bazda açık da yüzde 29,5 küçülme ile 42,8 milyar dolara geriledi. Parasal olmayan altında yıllık ihracat yüzde 19,6 azalışla 3,5 milyar, ithalat yüzde 43 azalışla 17,1 milyar ve böylece net altın ithalatı yüzde 47 küçülerek 13,6 milyar dolar oldu.
62 milyar dolarlık net hizmet geliri
Taşımacılık, turizm, yurt dışı müteahhitlik gibi kalemleri kapsayan “hizmetler dengesi”nde yıllık gelir 115,2 milyar dolarla, önceki yılkinin yüzde 8,1, bu alanlardaki giderler ise 53,3 milyar dolarlı yüzde 8 üzerinde gerçekleşti. Böylece net hizmetler geliri 2024’te önceki yıla göre yüzde 8,3 oranında net 4,7 milyar dolarlık bir artışla 62 milyar dolar oldu.
Hizmet gelirlerinin 56,3 milyar dolarla büyük bölümünü turizm gelirleri oluşturdu. Bu alanda 7,4 milyar dolarlık gider düşülünce net gelir 49 milyar dolarla önceki yılkinin 6,8 milyar dolar üzerinde gerçekleşti.
2024 yılında doğrudan ve portföy yatırımları kapsamında elde edilen gelir-giderler ile faiz gelir-giderini kapsayan birincil gelir dengesinde 15,8 milyar dolar net çıkış; karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesinde ise 72 milyon dolarlık bir net giriş kaydedildi.
11,7 milyar $'lık portföy yatırımı
2024 yılının tümünde net doğrudan yatırım girişleri 4,7 milyar dolar, net portföy yatırımları 11,7 milyar dolar ve kredi girişleri 26,2 milyar dolar oldu; cari açığın finansmanına en büyük katkıyı bu kalemler verdi. Buna karşılık efektif ve mevduatlardaki 14 milyar ve ticari kredilerdeki 5,4 milyar dolarlık azalışlar ise negatif yönlü etki yaptı. Aralıkta önceki aya göre 1 milyar 557 milyon dolar azalan Merkez Bankası net rezervi, 2023 sonundaki düzeyinin ise 493 milyon dolar üzerinde gerçekleşti. Ödemeler dengesi hesabının net hata ve noksan kaleminde izlenen kayıtsız çıkışların ise 2024 yılında 12,7 milyar dolar olduğu belirlendi.
Enerji ve altın hariç 52,7 milyar dolar cari fazla
2024 yılında net enerji ithalatı önceki yıla göre 3,7 milyar dolar artarak 49,1 milyar dolara yükselirken, net altın ithalatı 12,1 milyar dolar azalarak 13,6 milyar dolara gerileyerek cari açıktaki küçülmede etkili oldu. Enerji ve altın hariç tutulduğunda ise cari dengede yıllık bazda 52,7 milyar dolarlık bir fazla oluştu. Önceki yılki 38,5 milyar dolarlık düzeyine göre enerji ve altın hariç cari fazla 14,2 milyar dolar arttı.
Geçen yıl enerji ve altın hariç cari işlemler dengesinde nisan ayı dışında aylar itibarıyla hep fazla verildi. Revize verilere göre söz konusu dengede ocakta 3 milyar 828 milyon, şubatta 2 milyar 17 milyon, martta 1 milyar 172 milyon dolar fazla, nisanda ise 18 milyon dolarlık açık oluştu. İzleyen aylarda bu bazda verilen fazla giderek büyüdü.
Mayısta 3 milyar 917 milyon, haziranda 4 milyon 972 milyon ve temmuzda 5 milyar 802 milyon dolar olan aylık fazla ağustosta 9 milyar 605 milyon dolarla en yüksek aylık düzeyine ulaştı. Enerji ve altın hariç denge, eylülde 7 milyar 821, ekimde 7 milyar 531 milyon dolar oldu. Son iki ayda ise küçülmeye başlayan söz konusu fazla kasımda 3 milyar 587 milyon, aralık ayında da 2 milyar 466 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Yılmaz: Azalan cari açık dezenflasyona katkı veriyor
Ödemeler dengesi verilerini değerlendiren Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, “Azalan cari açık, ekonomik ve finansal istikrarı güçlendirerek dezenflasyon sürecine katkı vermeye devam ediyor. Uluslararası doğrudan yatırım girişlerinin 11,3 milyar dolara, portföy yatırımlarının ise 21,2 milyar dolara yükselmesi, yabancı yatırımcıların Türkiye ekonomisine duyduğu güvenin arttığını göstermektedir” dedi.
Şimşek: Kazanımları kalıcı hale getireceğiz
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, azalan cari açığın dış finansman ihtiyacının gerilemesine, rezerv birikimine ve ekonomik istikrarın güçlenmesine katkı sağladığını söyledi. Şimşek, “Sürdürülebilir cari denge hedefimiz doğrultusunda elde ettiğimiz kazanımları yapısal adımlarla kalıcı hale getireceğiz” dedi.
Bolat: Tedbirler cari işlemler açığını azalttı
Ticaret Bakanı Ömer Bolat, “Cari işlemler hesabındaki olumlu gelişmelerde, Ticaret Bakanlığı’nca uygulanan mal ve hizmet ihracatını artırmaya yönelik destekler ve ithalatı düşürmeye yönelik tedbirlerin büyük etkisi olmuştur. Ayrıca makroekonomik istikrarı güçlendirerek enflasyonun düşürülmesi sürecini desteklemektedir” diye konuştu.
