Fed bağımsızlık tartışmaları ve yansımaları

ABD Başkanı Donald Trump ve ABD Merkez Bankası (Fed) yöneticileri ara­sındaki gerginlik sürüyor. ABD başkanı Fed üzerindeki baskıyı artırmak için son olarak Fed Guvernörler Kurulu üyesi Lisa Cook’u görevden aldı. Görevden alma sebebi olarak Cook’un konut kredisi alımında yanlış be­yanda bulunmasını gösterdi.

Görünen o ki Başkan Trump Fed üzerindeki baskıyı daha da artıracak ve daha hızlı faiz indirimi için elinden geleni yapacak. Trump uyguladığı tarife politikalarının yurt içinde daha yük­sek fiyatlara neden olacağını görüyor. Fi­yat artışları sadece tarife kanalından kay­naklanmıyor. ABD dolarının değer kaybı da enflasyonist etki yaratmaya başladı. Bu du­rumu telafi edebilmek adına faizleri indire­rek borçlanma maliyetlerini düşürmeye ça­lışıyor.

Merkez bankası bağımsızlık algısı zedelenirse ne olur?

Merkez bankalarının belirlenen enflasyon ve istihdam hedeflerine ulaşması için pa­ra politikası seçeneklerini siyasi otoriteden bağımsız bir şekilde kullanması 1990’lar­dan itibaren kabul görür politika haline gel­di. Geçmiş tecrübeler gösteriyordu ki seçim döngüleri nedeniyle uygulanan gevşek para politikaları ortalamada daha yüksek enflas­yona neden oluyordu.

Para politikası karar­larını seçim döngülerinden bağımsız hale getirebilmek için merkez bankalarına politi­ka uygulama konusunda bağımsızlık verildi. Bu bağlamda, enflasyonun 1990’lar sonra­sında küresel olarak daha düşük ve istikrar­lı bir seyir izlemesinin sebeplerinden birisi olarak bağımsız merkez bankası politikaları gösterilebilir.

Fakat 2008 küresel krizi sonrasında mer­kez bankaları zorlu bir küresel ve yerel or­tam ile karşı karşıya kaldılar. Küresel ticare­tin yavaşlaması, düşen büyüme oranları ve finansal istikrara dair riskler merkez banka­ları için yeni zorluklar ortaya koydu. Enflas­yon yanında finansal istikrarı koruyabilmek için makroihtiyati politikalar yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Enflasyon görece is­tikrarlı seyrettiği için ekonomik aktiviteyi ve istihdamı desteklemek geçmiş döneme göre daha yaygın hale geldi.

Bu durumu Bank of International Settle­ments (BIS) tarafından yayımlanan bir ça­lışma net olarak ortaya koyuyor. Çalışma so­nuçlarına göre para politikası açısından enf­lasyonun önemi giderek azalırken, üretim, işsizlik ve finansal istikrarın önemi artmış.

Bu sonucun şüphesiz makroekonomik so­nuçları olacaktır. Öncelikle şunu söyleyebi­liriz: Merkez bankalarının enflasyonu düşük ve istikrarlı tutma konusundaki kararlılıkla­rı ile uzun dönemli enflasyon oranı arasın­da bir ilişki var. Merkez bankaları enflasyon hedefleri konusunda ne kadar kararlı olursa uzun dönemli enflasyon o kadar düşük ve is­tikrarlı oluyor.

Merkez bankalarının enflas­yonu düşük tutmak konusundaki kararlılık­lar kısa vadede daha düşük büyüme ve istih­dama sebep olabiliyor. Fakat, orta ve uzun vadeli etkilere baktığımızda durum tersine dönüyor. Düşük ve istikrarlı enflasyona sa­hip ülkelerin ortalama büyüme oranları da­ha yüksek ve istikrarlı bir seyir izliyor. Yük­sek enflasyonun orta-uzun vadede tüketim ve yatırım davranışlarını nasıl bozduğunu yakın dönem tarihimizden zaten biliyoruz.

Fed’e güven azalırsa ABD ve küresel piyasalarda etkisi nasıl olur?

Fed politikalarına güven kalıcı bir şekil­de bozulursa ABD’de ortalama enflasyonun daha yüksek bir seviyede oluşma ihtimali yüksek. Bu durum ABD’de daha yüksek fa­izler anlamına geliyor. Başka bir anlatımla, Trump her ne kadar Fed’e baskı yaparak fa­izleri düşürmek istese de piyasa faizlerinde tersi bir durum görülebilir.

Güven bunalımı­nın yaşandığı, ülke risk priminin arttığı dö­nemlerde merkez bankaları faiz indirmesi­ne rağmen piyasa faizlerinin arttığını daha önce de (ülkemiz de dahil olmak üzere) göz­lemlemiştik. ABD’de faizlerin artması ise şu anda istenecek son şeylerden birisi olur. Yüksek piyasa faizleri hisse senetleri dahil varlık fiyatlarında düşüş anlamına gelir. Şir­ketlerin ve ülkelerin dolar cinsinden borç­lanması da daha maliyetli hale gelecektir. Bunlara ek olarak ABD’de bütçe açıkları da­ha da yükseldiğinde Trump politikaları kaş yapayım derken göz çıkartabilir.