Kardeş gönüldaş ülkelere tarım yatırımı daveti
Dünya tarım, orman ve balıkçılık endüstrisinin değeri 3,6 trilyon dolara ulaştı. 20 yılda yüzde 78 büyüdü. Büyümenin önemli bölümü verimlilik kaynaklı, Afrika’nın katma değeri yüzde 147 artarak 413 milyar dolara ulaştı.
ABD’nin görece düşük değer artışı yüzde 56’da kaldı. Avrupa gerek arazi küçüklüğü gerekse uzun yıllardır zaten ileri teknoloji kullanması gibi faktörlerden ötürü katma değerini sadece yüzde 19 artırabildi.
Küresel tarım arazilerinin yüzde 3 azalmasına rağmen katma değerli üretim, açlığı şimdilik belli bir düzeyde tutuyor. Kimi ülkeler “üretmek yerine ithalatı /yurt dışı üretim” stratejisini tercih ediyor. Kendi güneşini, toprağını, suyunu katma değerli ürünlere saklıyor. Tarımda istihdam yüzde 17 düştü, söz konusu veri tüm dünyada verimliliği, teknolojiyi çağrıştırırken ülkemizde farklı okunuyor.
Gelişmiş ülkelerde çocuklar “her çocuk kendi rızkıyla doğar” atasözümüzdeki gibi keyifle doğarken yoksul ülkelerde çocuklar hayata “yoksul ve yoksun” başlıyor. Dünyada kişi başı tarım arazisi büyüklüğü 0,20 hektara düşmüşken AB vatandaşları yılda 1,3 hektarlık toprak ve tarımsal ürün tüketiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı, geçtiğimiz günlerde özel sektörü, yurt dışında (öncelikle kardeş / gönüldaş ülkelerde) tarım yatırımı yapmaya davet etti.
Davet özel sektörde heyecan yaratırken dünya “sınır dışı tarım yatırımlarının etik olup olmadığını” tartışıyor. Nüfus artışı, tarım arazilerinin azalması, iklim krizi, enerji talebi, su kaynaklarının tükenmesi gibi nedenler gelişmiş ülkeleri sınır dışı tarımsal yatırımlara itiyor. Biyoyakıt üretmek de başka bir gerekçe. ABD, Hollanda, Danimarka ilk yatırımcılardan, Türkiye’de Sudan’da 5 milyon dönümlük arazi kiralamıştı hala ses yok, Güney Amerika, Etiyopya, Madagaskar en gözde yatırım alanları.
Ortak özellikleri, geniş tarım arazileri, ucuz iş gücü, yoksulluk ve iç çatışmalar. Sınır dışı tarım yatırımlar, insan hakları ihlalleri, çevre zararları, toprak gaspı, açlık, susuzluk ve işsizlik gibi olumsuz sonuçları beraberinde getiriyor. Infarm adlı bir şirket COP27’deki “dünya gıda sistemleri pavyonunda” dikey tarım ile normaline göre binlerce kat verimli olan buğdayı tanıttı.
Nemo’s Garden suyun altındaki özel biyosfer alanında domates, mantar tarımı yapıyor. Gübre, ilaç hatta insan gıdası için üretilen, sürdürülebilir yosunlar Namibya kıyılarına mükemmel bir habitat sunuyor. Ortak noktaları daha az su, ilaçsız üretim ve sıfır mahsul kaybı. Zenginlerin mutluluk vaadiyle topraklarını sonuna kadar açan yoksul ülkelerin yönetimleri, kardan aldıkları paylarla ülkelerini fersah fersah dışa açmaya/satmaya bir mani görmüyorlar.
Oysa bilinçli Avrupa ülkeleri komşuya iyilik yaparken bile önce kendi menfaatlerini koruyor. Bulgaristan, Romanya gibi ülkeler “Ukrayna’ya yardım çabalarının kendi tarım ürünleri pazarlarında tahribata neden olduğunu” öne sürerek, 30 Haziran’a kadar Ukrayna’dan tarımsal ürün ithalatına yasak getirdi. Ezcümle; kaynakları bol, kanaatleri zayıf yoksul ülkelerin geleceği yoksunlukla örülü.