Kazanç mı kayıp mı? Swap ile TL’yi tartmak

Ekonomiyle az çok il­gisi olan herkesin bildiği bir hikâye: 2019 yerel seçimleri öncesin­de döviz kurları zıpla­masın, panik yaşanma­sın diye Merkez Bankası rezervleri kamu banka­ları aracılığıyla piyasaya sürüldü. Ama perde ar­kasında yapılan bu ope­rasyon dikkatli gözlerden kaçma­dı.

Uğur Gürses bu süreci “arka kapı operasyonu” olarak tanımla­dı. Haluk Bürümcekçi verilerdeki tutarsızlıkları ortaya koydu. Ke­rim Rota ise durumu halkın anla­yabileceği bir dille anlatarak “Con Ahmet’in döviz makinası” benzet­mesiyle geniş kitlelere ulaştı. Bu tartışmalardan sonra sokaktaki vatandaş bile finansal terimlerle tanıştı: “128 milyar dolar nere­de?” sorusu kısa sürede tüm Tür­kiye’nin diline düştü. Bu süreçte sadece rezervin büyüklüğü değil, niteliği de tartışılmaya başlandı. Brüt mü, net mi, swap dahil mi, de­ğil mi? Swap kavramı öyle yaygın­laştı ki halk arasında esprili bir ifa­de bile türedi: “Swap sevaptır.”

Peki gerçekten swap nedir? Ne işe yarar? Merkez Bankası’nın fa­iz kararlarıyla nasıl bir ilişkisi var­dır? Ve tüm bunlar bizim için ne anlama gelir?

Swap nedir? Ne işe yarar?

Swap, kelime anlamıyla “değiş tokuş” demektir. Finans dünya­sında ise iki tarafın belirli bir sü­re için döviz, faiz ya da başka bir finansal varlığı takas etmesi an­lamına gelir. Swap işlemleri ge­nellikle riskten korunmak, likidi­te sağlamak ya da pozisyon almak amacıyla yapılır.

Anlatımı basitleştirelim. Diye­lim ki bir ihracatçısınız ve elinizde Türk Lirası var. Ancak ithalat yap­mışsınız ve dolara ihtiyacınız var. Bir hafta sonra da dövizleriniz ge­lecek. Ne yaparsınız?

1TL’nizle spot piyasadan dolar alırsınız.

2Ya da elinizdeki TL’yi biriyle dolar karşılığı geçici olarak takas edersiniz; yani swap yaparsı­nız. Bir hafta sonra döviz gelir, iş­lemi tersine çevirirsiniz.

Bu işlemi yaparken TL ve dola­rın faiz oranları farklı olduğu için bugün ile vadeli kur arasında fark oluşur. Bu fark da swap point dedi­ğimiz değeri oluşturur.

Merkez faizi düşürdü, şimdi ne olacak?

Merkez Bankası’nın son kara­rıyla TL’nin politika faizi yüzde 43’e çekildi. Aynı dönemde Ameri­kan Merkez Bankası’nın (Fed) fa­iz oranı yüzde 4,25 seviyelerinde kaldı. Bu fark, TL’nin dolar karşı­sında zaman içinde ne kadar avan­tajlı veya dezavantajlı olabileceği­ni belirleyen temel faktörlerden biri.

Basit bir örnekle ilerleyelim: Bugün Dolar/TL kuru 40,50 olsun.

1 hafta sonraki Dolar/TL forward kuru, aşağıdaki formülle hesaplanır:

Forward Kuru = Spot Kuru × [(1 + TL Faizi × 7/360) / (1 + Dolar Faizi × 7/360)]

Bu formüle göre 1 haftalık forward kur 40.8049 çıkıyor. Bu durumda:

Swap Point = (40.8049 - 40.50) × 10.00 = 30.49 puan

Finans profesyonelleri bu pu­anlar üzerinden konuşur. Swap point, TL’nin faiz avantajının kur üzerinden ne kadar fark yarattığı­nı gösterir.

TL mi dolar mı? Kazanç nerede?

Şimdi soralım: TL’de kalmak mı mantıklı, dolarda mı?

Bu sorunun cevabı TL’nin değer kaybı ve faiziyle ilgilidir. TL’nin faiz geliri yüksek olabilir, ama eğer aynı sürede TL çok değer kaybe­derse, elde ettiğiniz faiz kazancı bu zararı telafi edemeyebilir.

Örneğin:

-TL faizi: Yüzde 43

-Stopaj (vergi): Yüzde 17.5

-Net kazanç formülü: (%43 × 0.825 × 1/365 + 1)

-Dolar faizi diyelim yüzde 1 (bankalar düşük veriyor çünkü re­gülasyonlar kısıtlıyor)

-Dolar faizine yüzde 25 stopaj uygulanıyor

-Net dolar kazancı: (%1 × 0.75 × 1/365 + 1)

Bu durumda TL’nin bir günde 3,58 kuruştan fazla değer kay­betmesi, TL’de kalmayı riskli ha­le getirir. Yani bir yatırımcı olarak sadece faiz oranına değil, kur riski­ne de bakmalısınız.

O zaman ne yapmalı?

Swap işlemleri sadece büyük fonların ya da bankacıların konu­su değil. Artık bireysel yatırımcı da bu verilere bakarak karar veri­yor. Mevduat mı, döviz mi, fon mu, swap mı?

Cevap: Duruma göre değişir. An­cak temel mantık şudur:

-TL’de kalmak için faiz avanta­jınızın kur kaybını karşılaması ge­rekir.

Dövizde kalmak için faiz dü­şük olabilir ama kurda sıçrama beklentiniz varsa daha avantajlı çıkabilirsiniz.

-Stopajları ve vergi oranlarını unutmayın.

Ayrıca yurt dışı yatırım alter­natiflerini de düşünün. Dolar fai­zi Türkiye’de yüzde 1 iken, dışarı­da yüzde 5 seviyelerinde olabilir. Yani “dolar kazandırmaz” düşün­cesi, doğru platformda geçerli ol­mayabilir.

Son söz

“Swap sevaptır” mı bilinmez, ama finansal farkındalık açısından çok öğreticidir. Eğer biraz dikkatli bakarsanız, TL’nin değer kaybı mı daha fazla, faiz kazancı mı; bunu anlamak artık sizin elinizde. Eko­nomideki bu hesap kitap sizi kor­kutmasın, tam tersine güçlendir­sin. Çünkü bilgi, bu oyun içinde en değerli para birimi.