Rabelais

540 yıl önce doğmuş Fransız yazar Rabe­lais “bilinçsiz, vicdansız bilim insanlık ruhunun çöküşüdür” demiş. Fed’in 3. çeyrek finansallarında tahvil (ve MBS) birikmiş za­rarı 855 milyar dolar. 532 milyarı hazine kâ­ğıtlarından geliyor. Geçen sene aynı dönem­de 1 trilyon 63 milyardı. Bu zarar yaklaşık 6,5 trilyonluk (garantili) tahvil portföyünden geliyor. Geçen sene 7,5 trilyon dolar portfö­yün düşüş oranı (%19) kadar azalmış. Tica­ri bankaların taşıdığı zarar 350 milyar sevi­yesinde. Arjantin seçimi öncesi açıklanan 20 milyar dolarlık swap anlaşması 28 Kasım tarihli Fed vaziyetinde görünmüyor. NY Fed Swap Operasyonları sayfasında da yer almı­yor. Arjantin Merkez Bankasının 31 Ekim tarihli IRFCL raporunda rezervlerde bir de­ğişiklik yok, Eylül verilerine yakın. Seçim 26 Ekim’de olmuştu. Hatırlanırsa Arjantin Milei’nin mucize ekonomik performansına rağmen (?!) döviz krizine girmek üzereyken bu anlaşma açıklanmıştı.

Fitch 17 Nisan 2025 tarihli Fitch Wire makalesi, Arjantin’in Çin swapları rezerv­den düşünce -7 milyar dolar diyor. Fitch Türkiye raportörü ile benzer konuda yazış­tığımda ilgili soruma biz swapları rezervden düşmüyoruz, döviz likiditede dikkate alıyo­ruz demişti ki doğrusu da öyle zaten. Fark ile ilgili yorumu okurlara bırakalım ama ha­tırlatmamızı da yapalım. Swaplar zaten re­zervlerden düşülmez, tersine eklenir, IMF 2013 Guideline dokümanına göre döviz liki­ditede dikkate alınır, yani rezerv başka şey, pozisyon başka şeydir. Üstelik bizdeki swap­ların çoğu bankaların hedge amaçlı yaptık­ları, APİ’ye alternatif kapsamda yapılanlar yani yerel swaplarken. Aynen zorunlu kar­şılıklar gibi roll eder, bakiye döner, bir nevi borçlu cari hesap gibi yani.

COVID dönemi

Swapların türü de önemli. Muhasebe­si buna göre değişebilir yani rezerve yan­sır veya yansımaz. Pandemi çıkışı tedarik zincirlerinde sorun varken, üstüne Rus­ya-Ukrayna Savaşı ve Yüzyılın Depremi yaşanmışken, döviz kredileri dâhil dola­rizasyonu kamuda yüklenilip, KKM ile TL’ye geçişi Liralaşma makro ihtiyati ted­birler kapsamında sağlanmış ve finansal represyon ile borçlar enflasyonla eritilmiş ve merkezi bütçede yükü azalmışken, ana akımda bu döneme eksojen şartlar sanki yokmuş gibi bilim dışı deney bunlar denil­miş ve reel faiz önerilmişti.

O zaman varil 120 dolardı, bugün yarı­sında. Bugün döviz kredileri yerli yerine dönerken, bütçede faiz maliyeti ile rezerv­ler de yerine döndü. Ancak reel faiz düzel­tecek dediği enflasyon beklentilerini daha çok bozdu, yapışkan hale getirdi, dış ticaret açığına da derman olmuyor. Önerenler ha­la KKM’yi veya negatif reel faizi hedef gös­teriyor. O zaman dünyada 120 civarında ül­ke negatif reel faiz bölgesindeydi, bugün 40 üzerinde hala öyle. Pozitif reel faiz (Taylor Kuralı) dünyanın hiçbir yerinde zorunluluk değil, kaldı ki faiz teorilerinden sadece biri.

Aydınlanma çağı

İlginci, Milei’nin deneysel ekonomisini övenler, neoliberalizmi tersine çeviren or­todoks olmayan dönemi heterodoks söylemi ile aforoz etmeye devam ediyor. Daha ilginci piyasa kanallarında yukarıdaki Fed’i “muh­teşem iletişimle örnek oluyorlar, piyasaları ne güzel hazırlıyorlar, politika faizi ile uzun vadeli faizi ne güzel yönetiyorlar”, vb. diye sürekli överlerken, geçen hafta yeni bir ile­tişim stratejisi ile beklentileri yönetmek is­teyen bizimkini sosyal medyada eleştirme tezatını kaçırmıyorlar. Kimse demiyor ma­dem buradan diyelim. Yeni iletişim strate­jisi kıymetli ve doğru zamanlama, tebrikler.

Hazır, Fed’in politika faizi ile uzun vadeli faizleri yönetme iddiası söylenirken şu ko­nuya da bir bakalım. Saint Louis Fed FRED sayfasında, Fed federal faiz oranı ile tica­ri bankaların kredi faiz oranlarını grafiğe koyduğunuzda aynı yönde hep ilerlemiş son 25 yılda. Hani iddia genişleyici daraltma ile kredibilitesi yüksek bir merkez bankası faizi yükseltirken piyasa faizini düşürürmüş ya.

Neoklasik iktisatta bu inanışlar normal. Eğer kredinin mevduattan verildiğini hala düşünüyorsanız. Bir banka niye 48 ile topla­dığı mevduatı 36’dan satsın ki? Yoksa 36 ile yarattığı para kendisine likidite, kredi riski, muhasebe gereği dönmüyor diye mi acaba 48 ile mevduat toplamaya çalışıyor? Mev­duat kendisine gelmez ve swapla bu eksik parayı bulursa tutarı kasa hesabından mı düşüyoruz, yoksa likidite pozisyonunda mı?