Sanayi üretimde yeniden atağa geçti 

Parasal sıkılaştırma süre­cinde yüksek faiz-düşük kurun etkisiyle frene basan sanayi sektörü, faiz in­dirimleri sürecinin başlaması ile birlikte üretimde yeniden atağa geçti. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkla­dığı verilere göre aralık ayında toplam sanayi üretiminde aylık bazda yüzde 5’le son 21 ayın en yüksek artışı gerçekleşti.

Top­lam sanayi üretimi yıllık baz­da da yüzde 7 ile son on ayın en yüksek oranlı artışını kaydet­ti. Sanayinin yeniden gaza bas­ması, geçen yıl ikinci ve üçün­cü çeyrekte ekonomide ortaya çıkan resesyon eğiliminin son çeyrekte azaldığını ve bu yıl ilk çeyrekte yerini yüksek oranlı büyümeye bırakabileceği, an­cak hızla kapanan cari açığın da yeniden artışa geçeceğinin işa­retini verdi.

İmalatta aylık artış yüzde 5,6

Takvim ve mevsim etkisin­den arındırılmış endekse gö­re, toplam sanayi üretiminde en büyük paya sahip olan ima­lat sanayii sektöründe aralık­ta aylık bazda yüzde 5,6 ile son 22 ayın en yüksek oranlı artışı kaydedildi. Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre ima­lat sanayii üretiminde yıllık bazda artış ise yüzde 6,8 olarak gerçekleşti. Bunun da büyük depremler dolayısıyla Şubat 2023’te yaşanan yüzde 8,5’lik sert düşüşün baz etkisiyle yüz­de 11,3’lük artışın kaydedildi­ği Şubat 2024’ten bu yana ay­lar itibarıyla imalat sanayiinde kaydedilen en yüksek oranlık yıllık artış olduğu belirlendi.

Aralıkta aylık bazda maden­cilik ve taş ocakçılığı üretimi yüzde 2,2 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı endeksi de yüzde 0,4 arttı. Yıllık bazda da madenci­lik ve taş ocakçılığı sektöründe üretim yüzde 1,8 arttı; elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörün­deki artış yüzde 11,4’e ulaştı.

Endeksteki ağırlıkları ve de­ğişim oranlarına bağlı olarak toplam sanayi üretimindeki aylık yüzde 5’lik artışın 4,9’luk kısmı, tek başına imalat sana­yiinin üretimindeki artıştan kaynaklandı, madencilik ve taş ocakçılığı da yüzde 0,1 pu­an katkı yaptı. Yıllık bazda kay­dedilen yüzde 7’lik artışın ise yüzde 6,1’lik kısmı imalat sa­nayii, 0,9 puanı elektrik, gaz ve buhar, 0,1 puanı ise madencilik ve taş ocakçılığındaki artıştan kaynaklandı.

En hızlı artış sermaye mallarında

Aralıkta aylık bazda toplam sanayide sermaye malı üreti­mi yüzde 14,7, ara malı üreti­mi yüzde 3,2, dayanıklı tüke­tim malı üretimi yüzde 2,3, da­yanıksız tüketim malı üretimi yüzde 1,9, enerji üretimi yüz­de 0,5 oranında artış kaydetti. Toplamdaki aylık yüzde 5’lik üretim artışının yüzde 3,1’lik kısmı sermaye mallarından, yüzde 1,3’lük kısmı da ara mal­larından kaynaklandı.

Yıllık bazda sermaye malı üretimindeki artış yüzde 20’ye, enerjideki artış yüzde 11,3’e ulaştı, dayanıklı tüketim üreti­mi yüzde 1,1, ara malı üretimi yüzde 0,4 artarken, dayanıksız tüketim malı üretimi yüzde 0,3 düşüş kaydetti. Toplam sana­yi üretimindeki yıllık artışın yüzde 5,6’lık kısmını tek başına sermaye malları sağladı. Yıllık artışa enerji üretimi 1,3 puan, ara malları 0,2 puanlık katkı ya­parken, dayanıksız tüketimde­ki düşüş toplamdaki değişimi 0,1 puan aşağı çekti.

Yüksek teknoloji üretiminde rekor artış 

İmalat sanayiinde yüksek teknolojili ürünlerin üretiminde aylık bazda kaydedilen yüzde 51,6’lık artış aralık ayına damgasını vurdu. Bu kategoride yıllık üretim artışı da yüzde 43,5 olarak gerçekleşti. İmalat sanayii üretiminde aralıkta gerçekleşen aylık yüzde 5,6’lık artışın yüzde 3,1, yıllık kaydedilen yüzde 6,8’lik artışın da yüzde 4,5’lik kısmı yüksek teknoloji üretiminden kaynaklandı. Aralık ayında üretim; düşük teknolojili ürünlerde aylık bazda yüzde 2,8, yıllık bazda yüzde 2,9; orta-düşük teknolojide aylık yüzde 3,6, yıllık yüzde 3,3, orta-yüksek teknolojide aylık yüzde 1 ve yıllık bazda yüzde 0,6 oranında artış kaydetti.

Resesyon bulutları dağılıyor

Geçen yıl parasal sıkılaş­tırma, yüksek faizle artan maliyetler, finansmana erişim güçlükleri gibi et­kenlerle sanayide özellikle ikinci çeyrekten itibaren fren eğilimi güçlenmiş, GS­YH endeksinde nisan-ha­ziran ve temmuz-eylül dönemlerinde önceki çey­reklere göre aynı oranda olmak üzere yüzde 0,2’şer­lik küçülme yaşanmıştı. GSYH’de çeyreklik bazda üst üste iki çeyrek küçülme yaşanması, teknik “reses­yon” olarak tanımlanıyor.

GSYH endeksindeki tanı­mıyla sanayide de önceki çeyreklere göre ikinci çey­rekte yüzde 2,7, üçüncü çeyrekte yüzde 0,8 küçül­me gerçekleşmişti. Üretim yöntemiyle GSYH’de sana­yi yaklaşık beşte birle hiz­metlerden sonra en büyük paya sahip bulunuyor ve onunla birlikte büyümeye en fazla katkıyı veriyor.

Sanayide fren eğilimi 2024’un son çeyreğine gi­rerken de devam etmiş; TÜİK’in aylık sanayi üreti­mi verilerinde, ekimde üre­tim önceki aya göre yüzde 0,8, yıllık bazda yüzde 3 düşüş kaydetmişti. Merkez Bankası’nın faiz indirimi olasılığının güçlendiği ka­sım ayında sanayi yeniden atağa geçti ve üretim ön­ceki aya göre yüzde 2,9, yıllık bazda yüzde 1,6 arttı. Faiz indiriminin fiilen baş­ladığı aralık ayında sanayi üretiminde aylık yüzde 5, yıllık yüzde 7’ye ulaşan ar­tışlar ise ekonomide reses­yon eğiliminin kırıldığına işaret etti. Sanayideki can­lanma dolayısıyla, henüz açıklanmayan 2024 son çeyrek büyüme oranının görece daha iyi geleceği ve bu yıl ilk çeyrekte büyüme­nin hızlanacağı bekleniyor.

Parasal sıkılaşma döne­minde özellikle sanayi sek­törünün üretimde frene basması sonucu hammad­de/ara malı dış alımında yaşanan sert düşüş ve it­hal tüketimin de eski hızını yitirmekle birlikte artışını sürdürmesi paralelinde dış ticaret açığı ve buna bağlı olarak cari açık hızla küçül­müştü. Sanayinin yeniden üretim atağına geçmesi ve ekonomide büyüme ivme­sinin yeniden artması, cari açıkta da trendin tersine dönmesi anlamına geliyor. Yaşanan bu kırılmanın enf­lasyonla mücadeleyi de et­kilemesi bekleniyor.

Artış rekoru kıran imalat alt sektörleri

İmalat sanayii alt sektörleri içinde bilgisayar, elektronik ve optik ürünler imalatı, aylık bazda yüzde 62 ile üretim artışı rekoru kırdı. Diğer ulaşım araçlarında da üretim önceki aya göre yüzde 24,9 ile yüksek oranda arttı. Aylık artışlarda bu alt sektörleri yüzde 9,6 ile ağaç, yüzde 6,8’le kauçuk ve plastik, yüzde 5,8’le mobilya ile makine ve ekipman, yüzde 5,6 ile içecek imalatı, yüzde 4,8’le fabrikasyon metal ürünleri izledi. Önceki aya göre üretim sadece temel eczacılıkta yüzde 7,8 ve rafine petrol ürünlerinde yüzde 2,1 ile düşüş kaydederken, diğer alt sektörlerin tümünde üretim artışı gerçekleşti.

Yıllık bazda üretim artışı rekoru ise yüzde 61,4’le diğer ulaşım araçları alt sektöründe gerçekleşti. Bu sektörü yüzde 17,4’le fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 15,4’le bilgisayar, yüzde 9,3’le giyim eşyası ve yüzde 9,1’le içecek imalatı izledi. Mobilyada yüzde 8, kâğıtta yüzde 7,5, ağaç ürünlerinde yüzde 5,8, tekstilde yüzde 5,4, ana metal sanayii ile kimyada yüzde 2,6 oranında yıllık üretim artışı bulunuyor.

Buna karşılık aylık bazda üretimi gerilemeye devam eden temel eczacılıkta yıllık bazda düşüş yüzde 19,6’a ulaştı. Makine ve ekipman yüzde 7, kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı yüzde 6,4, motorlu kara taşıtları yüzde 6 ve rafine petrol ürünleri ise yüzde 5,7 ile yıllık bazda üretimi en fazla gerileyen alt sektörlerin başında geliyor.

Madencilik ve taş ocakçılığında ise alt sektörler içinde aylık bazda üretimi yüzde 5,5’le en çok artan ham petrol yıllık artış yüzde 120,1’e ulaştı. Yıllık bazda kömür ve linyit çıkarımında yüzde 1,5’lik artışa karşılık, metal cevheri üretiminde yüzde 19, diğer madencilik ve taş ocakçılığı üretiminde de yüzde 6,1 düşüş yaşandı.