Sıcak para stoku 283 milyar dolar  

Hisse senedi, tahvil, bo­no alımı, kısa vadeli kredi kullandırımı ve mevduat hesabı açma gibi yollarla “paray­la para kazanma”ya gelen yaban­cı sıcak para fonlar, yılın ilk yedi ayında Türkiye’ye 18,4 milyar do­lar getirdi. Yabancıların yıllar boyu Türkiye’de park etmiş sıcak para yatırımlarının mevcut stok değeri temmuz sonu itibarıyla 282,9 mil­yar dolar oldu.

Yabancılar bu yıl daha çok port­föy yatırımı şeklinde Türk kamu ve özel sektörünce ihraç edilen borç­lanma senetleri alımı için sıcak pa­ra getirirken, Borsa’da ise net satı­cı oldular. Türk bankalarının yurt dışından kısa vadeli kredi kulla­nımları da mayıstan itibaren hız­lanarak devam etti. Yabancıların Türkiye’deki mevduatları ile Türk bankalarındaki yabancı para mev­duatların hacminde ise geçen yıl ilk yedi ayda görülen hızlı artışa karşılık, bu yıl aynı dönemde ciddi bir azalma yaşandı.

7 aydaki sıcak para girişi

Yılın ilk yedi ayında Türkiye’ye portföy yatırımları cephesinde yüklü miktarda bir sıcak para gi­rişi gerçekleşti. Ancak bu girişler büyük bölümü kamu tarafından ihraç edilenler olmak üzere borç­lanma senetlerine yönelik oldu. Bu dönemde Hazine tarafından ihraç edilen devlet iç borçlanma senetle­ri (DİBS) için 15 milyar 42 milyon, bankaların borçlanma kağıtlarını almak için 8 milyar 603 milyon do­lar getiren yabancılar, özel sektör borçlanma senetlerinde de 2 mil­yar 719 milyon dolarlık alım yaptı. Böylece yabancıların Türk kamu ve özel sektör borçlanma kağıtla­rına yatırım için yedi ayda getirdi­ği toplam sıcak para 26 milyar 364 milyon dolara ulaştı.

Buna karşılık yabancılar Bor­sa’da net satıcı oldular. Yabancıla­rın hisse senedi portföyünde yedi ayda net 1 milyar 271 milyon dolar­lık çözülme yaşandı. Böylece port­föy yatırımları cephesinde yılın ilk yedi ayındaki girişlerin neti 25 mil­yar 93 milyon dolar düzeyinde ger­çekleşti. Geçen yıl aynı dönemde sadece 1 milyar 761 milyon dolarlık bir net giriş olmuştu.

Yabancı mevduatını çekti

Portföy yatırımları yoluyla sıcak para girişi artarken, mevduat ve efektiflerde ise tersine göç yaşan­dı. Yabancıların kısa vadeli efektif ve mevduatlarında özellikle tem­muz ayında yüklü miktarda çeki­liş yaşandı.

Merkez Bankası’nda­ki kısa vadeli yabancı mevduatın­da ilk altı ayda toplam 1 milyar 587 milyon dolar dolarlık azalışın ar­dından, temmuz ayındaki 6 milyar 123 milyon dolarlık çekilişle birlik­te ocak-temmuz itibarıyla net top­lam çözülme 7 milyar 710 milyon dolara ulaştı. Bankalardaki yaban­cı para mevduatlarda ise ilk yedi ay itibarıyla kümülatif 1 milyar 8 mil­yon dolarlık artış oldu.

Buna göre bu iki kalemde ilk yedi aydaki hareket eksi (-) 6 milyar 702 milyon dolar olarak gerçekleşti. Geçen yılın ilk yedi ayında yaban­cıların Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ile bankalarda­ki yabancı para cinsi mevduatların toplam hacmi 17 milyar 356 milyon dolarlık bir büyüme kaydetmişti.

On yıl öncekinin 38 milyar dolar altında

 Türkiye’deki sıcak para stokunun piyasa değeri 2022’den itibaren artmakla birlikte 321 milyar dolarla yıl sonları itibarıyla en yüksek düzeye ulaştığı 2014’teki hacmin hala altında.

Merkez Bankası’nın 1996- 2024 dönemini kapsayan veri setinden yapılan hesaplamaya göre stokun 1996 yılında 33,8 milyar dolar olan değeri, 2003’te 50 milyar doları, 2005’te 100 milyar doları, 2011’de 200 milyar doları, 2013’te 300 milyar doları aşmış, 2014’te 321 milyar dolarla tarihi zirveyi görmüştü.

İzleyen dönemde yaşanan çıkışlarla 2019 sonunda 222,9 milyar dolara indi. Stok, küresel pandemi yılı 2020’de 214,6 milyar dolara kadar indikten sonra yeniden büyümeye geçti. 2021’de 215,8 milyar, 2022’de 237,8 milyar, 2023 sonunda 263,8 milyar dolar olan stok, bu yılın temmuz sonu itibarıyla 283 milyar dolara yaklaştı.

Bankalar kısa vadeli krediye yüklendi

Bankaların yurt dışından kısa vadeli kredi kullanımları özellikle son üç ayda hızlandı. Yabancıların Türk bankalarına açtıkları bu tür kredilerin tutarı ilk yedi ay itibarıyla 6 milyar 755 milyon dolara ulaştı. Bunun da 5 milyar 75 milyon dolarlık bölümü mayıs, haziran ve temmuz olmak üzere son üç ayda kullanıldı.

Diğer sektörlerin aldığı 314 milyon dolarlık tutarla birlikte ilk yedi ayda yurt dışından kısa vadeli kredi kullanımı yoluyla giren sıcak para 7 milyar 69 milyon dolara ulaştı. Geçen yılın aynı döneminde bu kanaldan giriş sadece 1 milyar 641 milyon dolar olmuştu. Geçen yıl ocak-temmuz döneminde özel sektörün yurt dışından ticari kredi kullanımı net 3 milyar 926 milyon dolar olurken, bu yıl aynı dönemde söz konusu kredilerde 1 milyar 50 milyon dolarlık çıkış yaşandı.

Ödemeler dengesi tablosunun “net hata ve noksan” kalemine göre ilk yedi ayda 5 milyar 968 milyon dolar olan kaynağı belirsiz sermaye çıkışları da düşüldüğünde, yılın ilk yedi ayında ülkeye toplam net sıcak para girişi 18 milyar 442 milyon dolar olarak hesaplandı. Söz konusu tutar geçen yılın aynı dönemindeki ile yaklaşık başa baş gerçekleşti.

Stokta 7 aylık büyüme 19 milyar dolar

Merkez Bankası’nın revize uluslararası yatırım pozisyonu verileri ile yapılan hesaplamaya göre yıllar itibarıyla Borsa’ya, borçlanma kağıtlarına, mevduata park etmiş ve kısa vadeli krediler şeklinde gelmiş bulunan sıcak para yatırımlarının Türkiye’deki stokunun piyasa değeri temmuz sonu itibarıyla 282 milyar 932 milyon dolar düzeyinde oluştu.

Sıcak para stokunun 2023 sonunda 263 milyar 822 milyon dolar olan piyasa değeri ilk çeyrekte 1 milyar dolar dolayındaki büyümenin ardından, ikinci çeyrekte 18 milyar dolardan fazla büyüyerek 282 milyar 967 milyon dolar olmuştu. İkinci çeyrekteki bu rekor büyümenin yaklaşık 12 milyar dolarlık bölümü, “carry trade” akını yaşanan mayıs ayında gerçekleşmişti. Haziran sonundaki değerini temmuzda da koruyan stokun piyasa değerinde ilk yedi ay itibarıyla büyüme 19 milyar 110 milyon dolara ulaştı.

124 milyar doları portföy yatırımı

Temmuz sonu itibarıyla sıcak para stokunda en büyük payı 123,8 milyar dolarlık piyasa değeri ile en portföy yatırımları alıyor. Bunun da 84,3 milyar dolarla en büyük büyük bölümünü kamu ve özel sektör borçlanma senetlerinden oluşturuyor. Yabancı portföyündeki borçlanma senetlerinin 57,4 milyar doları genel hükümet, 15,7 milyar doları bankalar, 11,2 milyar dolarlık kısmı da reel sektörce ihraç edilmiş kağıtlardan oluşuyor.

Yabancıların portföy yatırımı stokunun 39,5 milyar dolarlık bölümünü de BIST’ten aldıkları ve Kayıtları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından kaydı tutulan hisse senetleri oluşturuyor. Bunun 7,1 milyar dolarlık bölümü bankalar, 32,4 milyar doları ise

reel sektör firmalara ait. Ocak-temmuz döneminde yabancıların portföy yatırımları içinde hisse senetlerinin değeri net 299 milyon dolar azalırken, borçlanma senetlerinin değeri 3 milyar 306 milyon dolar arttı.

 79,6 milyar dolarlık kredi ve mevduat

 Temmuz sonu itibarıyla yaban­cıların Merkez Bankası’ndaki kı­sa vadeli mevduatları 38,7 mil­yar, bankalardaki döviz mevdu­atları da 40,9 milyar dolarlık bir büyüklük oluşturdu. Toplamı 79,6 milyar dolar olan efektif ve mevduatlarda ilk yedi ayda 5 milyar 850 milyon dolarlık aza­lış yaşandı. Aynı tarih itibarıyla yabancıların bankalardan 13,6 milyar ve diğer sektörlerden 2,2 milyar dolar olmak üzere toplam 15,8 milyar dolarlık kısa vadeli kredi alacağı bulunuyor. Yabancıların Türk özel sektörü­ne açtığı kısa vadeli ticari kredi­ler kaynaklı alacağı da aynı ta­rih itibarıyla 56,6 milyar dolar. Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) ise tem­muz sonu itibarıyla 7,2 milyar dolar düzeyinde.