Yabancı gelecek yerli yatırımcı göçü duracak
Yabancıyı getirecek, yerli yatırımcı göçünü durduracak formül belli oldu. Buna göre, yatırım iştahı; 2024 Eylem Planı, Yapısal Reformlar, Maliye ve Para Politikası bacakları ile güçlendirilecek, ‘yatırım ekosistemi’ ile artırılacak.
Türkiye’ye net doğrudan yabancı sermaye yatırım girişindeki azalış, Türk sermayesinin yurt dışına doğrudan yatırım isteği ve yatırımlarındaki artış trendi devam edip hızlanırken, “Türkiye’de yatırım iştahını artıracak” plan devreye alınıyor.
Güçlendirilecek Maliye ve Para Politikası, 2024 Eylem Planı, Yapısal Reform bacaklarına oturtulacak Yatırım Ekosistemi ile ‘yatırım iştahı’ artırılacak. Hollanda, Lüksemburg gibi ülkelerde başarısı kanıtlanmış “Yatırım Ekosistemi Modeli”yle harcamalarda ve üretimde verimlilik ön plana alınacak, mal ve hizmet ihracatı kolaylaştırılacak, finansman ihtiyacına cevap verilecek ve mesleki eğitim ön plana çıkarılarak işgücünün nitelikleri artırılacak.
Makro verileri düzeltecek…
Bu yolla üretim ve üretimin niteliği, verimlilik, ihracat, istihdamın niteliği, tasarruf artırılacak ve bunun sonucunda enflasyon, borçlanma ihtiyacı, cari açık ve bütçe açığı azaltılacak. Etki analizleri için somut hedefler de konulacak. Buna göre, 2025 yılında yabancı doğrudan yatırım yeniden 20 milyar dolar seviyelerine çıkacak. İhracatın 2026 yılında 300 milyar dolar, turizm gelirlerinin 70 milyar dolara çıkması, milli gelirin 2026 sonunda 1.3 trilyon dolara ulaşması ve kişi başına 15 bin dolar gelir de diğer hedefler arasında yer alıyor.
2024’te gelişmekte olan ülkelere yatırım yağacak…
Dünyada doğrudan yabancı yatırım akışı 2023 yılında 1.37 trilyon dolara yükseldi. 2024 yılında ise toplam doğrudan yabancı yatırım tutarının 1.5 trilyon dolara yaklaşması, aslan payının ise gelişmekte olan ülkelerin alması bekleniyor.
Bu artışlara ve rekor beklentisine rağmen, yabancı sermaye doğrudan yatırımlarının Türkiye tercihi her yıl azalırken, Türk sermayesinin yurt dışına doğrudan yatırımları ise nette her yıl artıyor. 2022 yılında Türk sermayesinin yurt dışına net doğrudan yatırımları yıllık yüzde 7.4 artışla 4.6 milyar dolar olurken, yabancı doğrudan yatırım girişi yüzde 14.2 azalarak 5.9 milyar dolara gerilemişti.
Yurtdışındaki yatırımlarımız yabancının önüne geçti…
2023 yılında ise bir ilk gerçekleşti. Türkiye’ye net doğrudan yabancı sermaye yatırım girişi, 2022’ye göre yüzde 18.6 düşerek 5.2 milyar dolara geriledi. Türk sermayesinin yurt dışına net doğrudan yatırımları ise 5 milyar 393 milyon dolara yükseldi. Böylece, Türklerin yurt dışında doğrudan sermaye yatırımları, yabancıların Türkiye’ye doğrudan sermaye yatırımını geçti.
Sermaye göçünde rekor…
Türk sermayesinin doğrudan yatırım için dışarıya götürdüğü tutar 2011’de 2 milyar doları, 2012’de 4 milyar doları aştı. 2014’te 5 milyar doları gördü. 2023 yılında ise 5.4 milyar dolarla en yüksek seviyeye çıktı.
Yatırım iklimi için eylem planı hazır…
Yapısal reformların hızlanmasını sağlayacak 57 maddelik Eylem Planı, maliye ve para politikası ile desteklenerek doğrudan uluslararası yatırımlar da dahil yatırım ikliminin daha elverişli hale getirilmesi ve rekabet gücünün artırılması amaçlanıyor.
Yabancı sermayede ilk hedef 20 milyar dolar…
Hollanda, Lüksemburg gibi ülkelerde başarısı kanıtlanmış bu Yatırım Ekosistemi modeliyle cari açık azaltılacak, mal ve hizmet ihracatı kolaylaştırılacak, finansman ihtiyacına cevap verilecek, istihdam imkânları ve işgücünün nitelikleri artırılacak.
Bakanlıklar, bürokrasi ve iş dünyasının eşgüdümüyle uygulanacak modelde etki analizleri, takip ve denetleme yapılabilmesi için somut hedefler de konulacak. 2025 yılında yabancı doğrudan yatırımın yeniden 20 milyar dolara çıkarmayı hedefliyor. İhracatın 2026 yılında 300 milyar dolar, turizm gelirlerinin 70 milyar dolara çıkması, milli gelirin 2026 sonunda 1.3 trilyon dolara ulaşması ve kişi başına 15 bin dolar gelir ise diğer hedefler arasında yer alıyor.
Bakanlıklar, bürokrasi ve iş dünyası eşgüdümüyle uygulanacak 2024 Eylem Planı
Yargılama süreleri…
Yargılamaların uzamasına neden olan sorunların giderilmesini sağlayacak ve elektronik tebligat usulünü genişletecek şekilde Tebligat Kanunu’nda değişiklik yapılacak. İtiraz, istinaf ve temyiz kanun yollarına başvuru sürelerinin yeknesak hale getirilmesi ve bu sürelerin tebliğden itibaren başlamasına ilişkin düzenleme çalışması yapılacak. Hukuk yargılamasında tahkim kurumunun tanıtılması ve teşvik edilmesi ile İstanbul Tahkim Merkezinin bilinirliliğinin artırılmasına yönelik faaliyetler gerçekleştirilecek.
Kişisel veriler…
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na ilişkin değişiklik ihtiyacı TBMM’ye sunulacak. İdarenin taraf olduğu bazı uyuşmazlıkların sulh yoluyla çözülmesine dair kanuni düzenleme ihtiyacı TBMM’ye sunulacak. Kişisel Verilerin Korunması Kanununun Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) ile uyumlaştırılacak.
Standart uygulamalar…
E-tebligat sistemini uygulayan kurumların tamamında ortak standartlarda ve aynı kalitede hizmet sunulması sağlanacak Yurt dışına veri aktarımına ilişkin ulusal politikaların ticareti destekleyici çerçeveye dönüştürülecek. Teknoloji standartlarının geliştirilmesi süreçlerinde daha etkin olunmasına yönelik ulusal bir yol haritası oluşturulacak. Dünya Bankası’nın yatırım kolaylığı alanındaki B-READY Endeksinde ilerleme kaydedilmesine yönelik eylem planı oluşturulacak.
Yatırımların takibi…
Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi gözetiminde belirli nitelikleri haiz yatırımlar için takip mekanizması kurulacak. Uluslararası firmaların Ortak Hizmet Merkezlerini (OHM) ülkemize kazandırmak üzere kolaylaştırıcı ve teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecek.
Mesleki eğitim ve nitelikli işgücü…
İşgücü piyasalarının etkinliğinin artırılması amacıyla erken dönem kariyer destek uygulamalarının özel sektör iş birliğinde yaygınlaştırılacak. Nitelikli işgücünün ve nitelikli yatırımcıların ülke ekonomisine katkı sağlayacak sektörlerde teşebbüste bulunmasına yönelik program ve uygulamalar geliştirilecek.
Çalışma biçimlerinde ortaya çıkan ihtiyaçların tespitine yönelik teknik çalışma yapılacak. İkiz Dönüşümün etkileri dikkate alınarak ekonominin ve işgücü piyasalarının ihtiyaçlarına yönelik vasıflı/vasıfsız işgücünün yetiştirilmesi amacıyla işgücü ihtiyacı analizinin tamamlanarak paylaşılacak. İkiz Dönüşüm kapsamında ihtiyaç duyulan mesleklerde beceriler belirlenecek.
İkiz Dönüşüm kapsamında ihtiyaç duyulan mesleklerde belirlenen becerileri dikkate alan eğitim içerikleri/modüllerinin geliştirilerek, işbaşı eğitim programı ve mesleki eğitim kurslarının gerçekleştirilecek. Mesleki ve teknik öğretim kurumları ile Organize Sanayi Bölgeleri arasında iş birliği protokolleri oluşturulacak. Mesleki ve teknik öğretim kurumları ile Sanayi ve Ticaret Odaları ve Organize Sanayi Bölgeleri yönetimleri başta olmak üzere özel sektör kurumlarıyla eşleştirmeler yapılması ve mesleki eğitim alanında sektörel kümelenmeler sağlanacak.
Çalışma şartları…
Ülke ekonomisine katkı sağlayan stratejik sektörlerin yatırım ortamının iyileştirilmesine aktif işgücü programları yoluyla katkı sağlanacak. Uzaktan, kısmi ve geçici süreli çalışma ile platform çalışması gibi yeni nesil esnek çalışma modellerine dair mevzuat değişikliği ihtiyaçlarının iş dünyası gerekleri ve iş-özel yaşam dengesi gözetilerek belirlenecek. Ar-Ge ve Tasarım Merkezleri ile Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde uzaktan çalışma uygulaması devam ettirilecek.
Dünyayla uyum…
İklim değişikliğine ilişkin kanuni düzenleme ihtiyacının TBMM’ye sunulacak. AB düzenlemeleri ile uyumlu Türkiye’nin piyasa ve iş dinamiklerine uygun Emisyon Ticaret Sisteminin kurulacak ve işler hale getirilecek.
Temiz üretim yapan sanayi tesislerinin finansal kolaylaştırıcı mekanizmalara kolay erişiminin sağlanması amacıyla Sanayide Yeşil Dönüşüm Belgelendirme Sisteminin kurulacak. WIPO Küresel İnovasyon Endeksinde ilerleme sağlanacak.
Ticari sırların korunmasına ilişkin mevzuat AB Ticari Sır Direktifi ile uyumlu hale getirilecek AB’nin yeni Gümrük Kodu ile uyumlaştırılması amacıyla mevcut mevzuat altyapısına ilişkin çalışmalar ilgili paydaşlarla sürdürülecek. AB dijital ekonomi düzenlemelerinin ülkemiz ticaretini etkileyen boyutlar ve atılması gereken adımlar tespit edilecek. Dünya Bankası Lojistik Performans Endeksinde ülke sıralamasında ilerleme sağlanacak.
Enerjide riskler, fırsatlar ve verimlilik…
Enerji sektörüne ilişkin kamu kurumlarından alınması gereken izin/onay süreçlerinin hızlandırılacak. Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı ek kapasitelerin kurulabilmesine imkân sağlayacak kanuni değişiklik ihtiyacının TBMM’ye sunulacak.
Madencilik yatırımlarıyla ilgili ilk müracaat yoluyla hak sağlanan sahaların izin başvuru süreçlerinin tek noktadan yürütülecek. Yeşil dönüşüm için kritik nitelikteki hammaddelerin tespit edilerek, arz güvenliğini sağlamak üzere politikalar geliştirilecek. Türk vergi mevzuatının karbon içerikli vergiler gözden geçirilerek emisyon salınımına göre düzenlenecek.
Gelişmiş ülkelerdeki modeller…
Katma değer vergisindeki istisna ve indirimli oran uygulamalarının azaltılması suretiyle mevzuat sadeleştirilecek. Girişim sermayesi ekosisteminin sağlıklı bir şekilde büyümesi amacıyla kamu tarafından girişim sermayesi odaklı kaynakların sağlanacak ve koordinasyonu yapılacak. Etki yatırımı ekosisteminin geliştirilecek ve etki yatırımları artırılacak.
Teknoloji start-up şirketleri için hisse bazlı uzun vadeli primlerin yaygınlaştırılması amacıyla düzenleme yapılacak. Büyük ölçekli bulut hizmeti sunulan veri merkezlerinin ülkemize çekilmesi için teşvik mekanizmaları etkin kullanılacak. Sanayinin yeşil ve dijital dönüşümünü hızlandıracak teşvik mekanizmaları hayata geçirilecek Yatırım teşvik mevzuatı sadeleştirilecek. Yeni fuar alanlarının geliştirilmesi konusunda kamu-özel iş birliği çerçevesinde alternatif modeller geliştirilecek. Gümrük süreçlerinin iyileştirilip, hızlandırılacak.
Dijital pazarlarda rekabet ortamının iyileştirilmesine yönelik mevzuat çalışması yapılacak Lojistik altyapısı ve intermodal taşımacılık geliştirilecek. Fiber altyapıların yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak ve fiber altyapıların ticari olarak yaygınlaşmasının zor olduğu bölgelere yönelik finansal destekleme modeli oluşturulacak. 5G ile ilgili yetkilendirme politikasının belirlenmesine yönelik çalışmaların yürütülecek. Düzenleyici mevzuatla ilgili öngörülebilirlik artırılacak.
Finansmanda yeni modeller…
Girişim Sermayesi Yatırım Fonlarına (GSYF) ilişkin yurt dışı yatırım limiti artırılacak. Bireysel emeklilik fonlarının girişim sermayesi fonlarına yönlendirilmesi amacıyla düzenleme yapılacak. Hisseye dönüştürülebilir finansman araçları yaygınlaştırılacak. Uzun vadeli yatırım kredileriyle ilgili stratejik önceliklendirme çalışması yapılacak. Sanayi Alanları Master Planı oluşturulacak. Altyapısı hazır planlı sanayi alanlarının oluşturulması ve tahsisi için finansman modelleri geliştirilecek.
Planı hızlandıran 8 neden…
1-2023 yılında “dünya doğrudan yabancı yatırım akışı” 1.37 trilyon dolara yükselirken, “Türkiye’ye net doğrudan yabancı sermaye yatırım girişi”nin yüzde 18.6 düşerek, 5.2 milyar dolara gerilemesi;
2-Aynı yıl, “Türk sermayesinin yurt dışına net doğrudan yatırımları”nın 5.4 milyar dolara yükselmesi
3-Ekonomide sağlıksızlığı gösteren bu verilerin, son 10 yılda kronikleşmesi ve trend halini alması; 2024 yılında “dünya doğrudan yabancı yatırım akışı”nın gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere, 1.5 trilyon dolara çıkması beklenirken, Türkiye’ye yatırım beklentilerinin düşmesi;
4-Yatırım ve üretimdeki daralmanın döviz ihtiyacını, bütçe sıkıntısını ve enflasyonu körükleyeceği endişesinin artması;
5-Tarım ve hayvancılık başta olmak üzere üretimde arz talep dengesinin bozulması; Çalışma hayatı ve işgücünde arz talep dengesinin bozulması;
6-Dünya ülkeleri arasında hukuktan vergi sistemine, eğitimden teşvik sistemine yaptıkları düzenlemelerle yabancı yatırımcı çeken (Lüksemburg, Hollanda gibi) başarılı modellerin bulunması…