Yılın ilk yarısında üretim muhasebesi

2025 yılının ilk yarısını bitirdik. Bu bağ­lamda, ekonominin yılın ilk yarısındaki üretim performansını değerlendirebiliriz.

Ekonomik büyüme açısından elimiz­de çeşitli öncü göstergeler var. Son açıkla­nan sanayi üretim rakamları gösteriyor ki yıllık bazda sanayi üretimi sadece Şubat ayında gerilemiş. Mayıs ayında kayda de­ğer %4.9’luk artış gözlemleniyor. İmalat sanayi yıllık %4.6 büyürken, enerji üretimi %8.8, sermaye malı üretimi %12, madenci­lik %10 büyümüş durumda. Dayanıklı tü­ketim malları üretimi %1.7 daralırken gi­yim eşyaları imalatı %8.2, tekstil %4.1, deri imalatı %0.9 azalmış. Büyük resme baktı­ğımızda yüksek teknoloji ürünleri imala­tı %30.6 artmış görünüyor. Mayıs ayı aylık artışı %25.3. Bu kadar yüksek artışlar da­ha ziyade savunma sanayi üretimindeki ar­tıştan kaynaklanıyor. Savunma sanayinde üretimin artması bağlı sektörleri de olum­lu etkiliyor. Diğer taraftan, bu durum Tür­kiye’ye özgü bir durum değil.

Savunma sanayiinde durum

Küresel olarak savunma sanayi harca­malarının arttığı bir döneme giriyoruz. Bu harcamaların diğerlerinden farkı, uygula­nan politikalara göre zorunlu harcama ni­teliğinde olup güncel ekonomi politikala­rından etkilenmiyor olması. Bir başka de­yişle, merkez bankaları sıkı para politikası uygulasa dahi savunma sanayi harcamala­rı artmaya devam edebilir. Bu durum sek­tör içerisinde ve ona bağlı sektörlerde can­lılığın sürmesine yardımcı olacaktır. Sa­vunma sanayi kavramı artık sadece metale dayalı silah ve araç üretimini içermiyor. İnsansız hava araçları ve bunlara bağlı ka­meralar, yazılımlar, sensörler yüksek tek­noloji gerektiriyor. Bu bağlamda, savunma sanayi harcamalarındaki artışın etkilerini çok boyutlu düşünmek gerekiyor.

Yıllık sanayi üretimi rakamlarına baka­rak sanayide durumun fena gitmediğine dair bir izlenim oluşturduk. Fakat 2025 yı­lı aylık rakamları aynı şeyi söylemiyor. Yı­lın ilk beş ayının üçünde sanayi üretimi da­ralmış. 2024 yılının ilk beş ayında serma­ye malları üretimi %3.2 büyümüştü; 2025 yılının ilk beş ayında ise %4.6 artmış. Ara­malı üretiminde ise 2025 yılında artış göz­lenmiyor aynı dönemde. İmalat sanayi bü­yüme oranı 2024 yılı ilk beş ayında %2.3 iken bu yıl %1.7 olmuş. Dayanıklı tüketim malları imalatı yine 2024 yılı ilk beş ayın­da %4.4 büyürken 2025 yılında %1.4 daral­mış. Dayanıklı tüketim malları sektörü kü­resel rekabet ve yurt içi talepteki daralma­nın en fazla hissedildiği sektörlerden birisi olarak duruyor. Motorlu kara taşıtları ima­latındaki düşüş de dikkate değer. Bu sektör 2024 yılının ilk beş ayında %2.5 büyürken 2025 yılı aynı döneminde %4.2 küçülmüş durumda. Bu sektörde yurt içi talep daral­masından ziyade ithal araçların rekabeti üretim üzerinde olumsuz etki yaratıyor.

Üretimde kullanılan teknoloji açısından bakarsak, düşük teknoloji malların üreti­minde yılın ilk beş ayında %1’lik artış kay­dedilmiş. Bu oran geçen yıl %0.2 seviyesin­deymiş. Orta-düşük teknoloji seviyesinde üretim artışı 2024 yılında %3.7 iken 2025 yı­lında %3’e gerilemiş. Orta-yüksek teknoloji seviyesinde 2025 yılında ancak %0.6 büyü­yebilmişiz. Oysa 2024 yılında büyüme oranı %2.2 seviyesindeymiş. Asıl büyümek istedi­ğimiz yüksek teknoloji ürünlerinde 2025 yı­lı büyüme oranı %2.5 seviyesinde. 2024 yı­lında bu oran %9.2 olarak kaydedilmişti.

Önümüzdeki dönem için öngörüler

Gelecek döneme dair öngörü yapmak için İstanbul Sanayi Odası Haziran ayı Sektörel PMI verilerini kullanacağız. Dış talep açı­sından yeni ihracat siparişleri görünümü­ne baktığımızda makine ve metal ürünler, elektrikli ve elektronik ürünler ve gıda sek­törlerinde umut ışığı var. Diğer sektörlerde henüz ihracat performansı açısından umut ışığı görünmüyor. Yurt içi talep açısından faizler ve yurt içi siyasi gelişmeler önemli olacak. Para politikası açısından faiz indiri­mi için alan açılan bir döneme giriyoruz. Ül­ke risk priminin ve dezenflasyon sürecinin hızının elverdiği ölçüde faiz indirimi yapıla­caktır. Fakat bu bir “erken bahar havası” an­lamına gelmiyor. Dolayısıyla, yurt içinde de yılın geri kalanında kayda değer bir talep ar­tışı öngörmüyoruz. Talebin ötelendiği 2026 için öngörüde bulunmak şimdilik zor. Yurt içi siyasi gelişmeler ve yurt dışı belirsizlik­ler üretimde yol haritasını belirleyecek.