Yunanistan seçimleri
Türkiye’de seçim tarihinin 14 Mayıs olarak açıklanmasının ardından, Yunanistan’da da seçim tarihi belli oldu. Birinci turu 21 Mayıs’ta olacak olan parlamento seçimleri, ikinci tura kalması halinde, ki büyük ihtimalle kalacak, 2 Temmuz’da olması muhtemel. Aslında bu yazımda Yunanistan seçimlerinin muhtemel sonuçlarını değerlendirmekten ziyade, yenilenen sistemi paylaşmaya gayret edeceğim.
Yunanistan seçimleri bu döneme kadar farklı bir sistem ile oluyordu. 300 sandalyeli Yunanistan parlamentosunda, seçim sonrası almış oldukları oya göre 300 sandalyenin 250’si partilere dağıtılıyordu. Geri kalan 50 sandalye ise en çok oy alan partiye blok olarak veriliyordu. 2019 seçimlerinde; Kiriakos Miçotakis’in ND Partisi oyların yüzde 39.9’unu alarak birinci parti olmuştu.
Aleksis Çipras’ın Syriza Partisi oyların yüzde 31.5’ini alarak ikinci parti olmuştu. Nikos Androulakis’in Pasok’u oyların yüzde 8.1’ini almayı başarmıştı. Dimitris Koutsoumpas’ın KKE Partisi yüzde 5.3, Kyriakos Velopoulos’un EL Partisi yüzde 3.7, Yanis Varoufakis’in MeRA25 Partisi ise yüzde 3.4 oy almıştı.
Seçim neticelerine göre dağılan 250 milletvekili sonrası Miçotakis’in ND Partisi birinci parti olmaya hak kazandığı için, 300’den geriye kalan 50 milletvekilini de blok olarak aldı ve hükümet kurma sayısına sahip oldu. Şu ana dek sistem karışık gelebilir. Ancak birazdan daha da karışacak.
Çünkü Yunanistan, 50 milletvekilinin blok olarak bir partiye verilmesini, doğru sistem olarak görmeyerek sistemini değiştirdi. Unutmamak gerekir ki, 50 milletvekilinin birinci partiye verilme sebebi; ülkeyi hükümet kuramamaktan kurtarmak ve son 4-5 senede İsrail’de yaşandığı gibi sürekli seçimlerin gölgesinde bırakmamaktı. 21 Mayıs’ta birinci turu gerçekleşecek olan seçimler ile Yunan siyaseti, çok değişik ve şahsına münhasır bir sistemle karşı karşıya gelecektir.
Bugün kamuoyu yoklamalarına bakıldığında; seçildiği güne göre ND partisinin oylarında düşüş görülüyor. Yüzde 39,9 oy almış olan ND, bugün yüzde 34 bandına indi. Bu düşüşte son dönemde yaşanan tren kazası gibi birçok etkenin de etkisi var. Syriza‘nın oylarında ise; geçen seçimde yüzde 31.5 olarak almış olduğu oya göre yüzde 1 puanlık bir düşüş gözleniyor. Pasok-Kınal yüzde 8.1’lik oyunu yüzde 11’lere çıkarmış durumda, KKE yüzde 5.3 den, yüzde 7’ye yükselmiş durumda. Diğer partiler ise; yüzde 4 ve altında diğer seçimlerde aldıkları oyları büyük ölçüde muhafaza ediyorlar.
Şunu unutmayalım ki; verdiğim ikinci rakamlar birçok kamuoyu yoklamalarının ortalaması her gün değişiklik gösterebilir. Yalnız bir gerçek var ki birinci turda iktidar kurabilecek bir duruma gelebilmek için oyların yaklaşık yüzde 46’sını almak gerek. Şu an ki görüntüye göre, birinci turun sonunda hiçbir parti bu oy oranına yaklaşamıyor. Zaten son 50 yıla baktığımızda da bu oyu alan iki kere çıkmış. Birincisi; mevcut Başbakan Miçotakis’in babası 1990 seçimlerinde yüzde 46.89 oy almıştı. 1993 senesinde ise sosyalist lider; Andreas Papandreu yüzde 46,88 oya ulaşabilmişti. Bu tabloda net görülüyor ki birinci turda tek başına iktidar çıkması hiç kolay değil. Tek başına iktidar neticesi çıkmadığı taktirde; Cumhurbaşkanı Katerina Sakelaropulu kabine kurma görevini önce birinci partiye, sonra ikinci ve üçüncü partilere verecek.
Bu denemelerin hiçbirinden bir koalisyon hükümeti çıkmazsa o zaman Cumhurbaşkanı, bütün parti liderlerini bir araya toplayarak, son bir hükümet kurma teşvikinde bulunacak bunda da bir netice çıkmazsa ikinci tur seçimi ilan edecek. Aklınıza şu gelebilir, birinci turda çıkmayan ikinci turda nasıl çıkacak denebilir. Çünkü bu parlamenter sistemin ikinci oylaması, Başkanlık sistemi gibi değil.
İkinci seçim, tamamıyla birinciden farklı bir şekilde hayata geçecek. Eğer ikinci seçimde birinci parti yüzde 25’ten fazla oy alırsa, aynı eski sistemde olduğu gibi 50 sandalye olmasa da ilaveten 20 sandalye alacak. Birinci parti yüzde 25 değil, yüzde 40’ın üzerine çıkarsa; bu sefer eski sistemdeki gibi 50 koltuğun tamamını almaya hak kazanacak.
Biliyorum gayet karmaşık bir sistem ve Yunanistan bu yeni sistem değişikliğini ilk defa deneyecek. Çift turlu parlamenter sistem çok da aşina olunan bir sistem değil aslında. Ama Yunanistan’daki dengeler böyle bir gereklilik doğurdu.
Herhangi bir tahminde bulunmak bu yeni sistemde inanın hiç kolay değil. Ama bazı gerçekleri de net bir şekilde görebileceğiz. Birinci turda tek başına iktidar olmak artık Yunanistan’da hayal gibi. İlk turda mevcut kamuoyu yoklamalarına baktığımızda olası ihtimaller arasında büyük bir ND-Syriza koalisyonu, ki çok olası bir durum olduğunu düşünmüyorum. Ya da İsrail’de de çok rastladığımız gibi Büyük Sağ ya da Büyük Sol Koalisyonunun kurulması. Bu iki ihtimalde birinci turda ciddi bir netice çıkması ihtimalini çok olası kılmıyor. İkinci turda ise; partilerin kamuoyu yoklamalarında görünen bugünkü oy oranlarının yakın çıkması halinde, kilit parti ülkenin üçüncü partisi konumunda olan Pasok-Kınal Partisi olacaktır.
Çok enteresan bir seçim bizi bekliyor. Hem değişen seçim sistemi hem büyük iki partinin oylarının birbirine gitgide yaklaşmış olması, hem de yıllar içerisinde değişen seçmen profilinin daha belirgin bir şekilde küçük partilerin oylarının yukarı bir ivme ile yükseltmeye başlamış olması.
Bekleyip göreceğiz, ama bu seçimin enteresan olan ve merak uyandıran tarafı seçimin neticesinden ziyade, değişen sistemde hükümetin nasıl kuracağı ve ömrünün ne kadar uzun olacağı.