Asgari ücretli zorda emeklinin kaybı büyük
Yıllık belirlenen asgari ücretteki erime dolayısıyla “ara zam” tartışmaları sürerken, ilk beş aylık enflasyonla SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin yılbaşı zamları neredeyse sıfırlandı, memur maaşı ve memur emeklisi aylıkları ise reel olarak Aralık 2024 düzeyinin de altına indi. Son on yılda dengenin tersine dönmesi sonucu asgari ücretin de altına inen aylıkları ile SSK’lı, esnaf ve memur emeklileri daha hızlı bir yoksullaşma yaşadı.
1 Ocak 2025’ten geçerli asgari ücret işçi, hükümet ve işveren temsilcilerinden oluşan komisyonca yüzde 30 artırılarak belirlenirken, her yıl ocak ve temmuz aylarında izleyen altı ay için Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) tüketici fiyat endeksine (TÜFE) göre bir önceki altı aydaki enflasyon kadar zam alan SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin aylıkları ise yüzde 15,75 artırılmıştı.
2024’ün ikinci yarısı için yüzde 10 toplu sözleşme zammı almış memur ve emeklilerinde ise aynı dönemdeki TÜFE artışına göre yüzde 5,23’lük bir enflasyon farkı doğmuş, 2025’in ilk yarısı için yüzde 6’lık sözleşme zammına bu farkın eklenmesi ile toplam yüzde 11,54 zam verilmişti.
Enflasyon aldı götürdü
Bu yıl ilk beş aydaki yüzde 15,09’luk enflasyonla SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin yılbaşı zammı neredeyse sıfırlanırken, memur ve emeklileri ise reel olarak 2024 sonundaki düzeyin de altına indi. Beş aylık TÜFE artışından arındırıldığında SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıklarında Aralık 2024’de göre reel artış yüzde 0,6’ya indi. Aylıkların Aralık 2024 düzeyi 100 kabul edildiğinde Ocak 2025’te 115,75’e çıkan değeri, mayıs sonu itibarıyla 100,6’ya indi.
Memur maaşları ve memur emeklisi aylıkları ilk dört aydaki enflasyonun yılbaşındaki zammı aşması üzerine daha nisan sonu itibarıyla reel bazda eksiye geçmişti. Beş aylık TÜFE artışından arındırıldığında ise maaş ve aylıklar reel olarak Aralık 2024 düzeyinin yüzde 3,1 altına; başka deyişle 2024 sonu düzeyi 100 kabul edilirse 96,9’a inmiş oldu.
Bu arada yılbaşında 14 bin 469 liraya çıkarılan en düşük emekli aylığı da beş aylık enflasyonun aşındırması sonucu o tarihteki 12 bin 472 liranın alım gücüne geriledi.
16 milyon emekli var
Emekli sayısı son on yılda 6 milyona yakın arttı. Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) aylık alan işçi (4/a), esnaf (4/b) ve memur (4/c) emeklilerinin 2014 sonunda 10 milyon 227 bin 47 olan dosya bazında toplam sayısı, bu yıl mart itibarıyla 16 milyon 44 bin 278’e ulaştı.
SGK’nın 2014’te 134,4 milyar lira olan toplam aylık ödemesi, 2024’te 2 trilyon 667,8 milyar liraya yükseldi, bu yılın ilk üç ayında da 870 milyar lira oldu. Emeklilere yapılan toplam ödeme miktarı toplam dosya sayısına bölündüğünde 2014 yılında 1.095 TL olan kişi başına düşen ortalama aylık ödemesi, bu yıl 18 bin 75 bin liraya geldi.
Söz konusu tutar bu dönemde SSK emeklilerinde 1.095,9 liradan 17 bin 742,8 liraya, BAĞ-KUR’da 799,8 liradan 13 bin 594,6 liraya, memur emeklilerinde 1.464 liradan 24 bin 877,3 liraya yükseldi. Emekli aylığı/asgari ücret dengesi, işçi, esnaf ve memur emeklileri bazında farklı tablo oluşturdu. Aylıklar geniş skalada oluşmakla birlikte, emekli başına ortalama ödeme 2014-2025 döneminde SSK’da 1.095,9 TL’den 17 bin 742,8 TL’ye, BAĞKUR’da 799,8 TL’den 9 bin 452 liraya, memur emeklilerinde ise 1.464 TL’den 24 bin 877,3 TL’ye çıktı.
Bu dönemde ortalama aylık ödemesinin asgari ücrete oranı SSK’lılarda yüzde 126,1’den yüzde 80,3’e, BAĞ-KUR’da yüzde 92’den yüzde 61,5’e geriledi. Böylece ortalama SSK’lı aylığı asgari ücretin yaklaşık yüzde 20 altına, ortalama BAĞ-KUR’lu aylığı ise üçte ikisi düzeyine indi. Aynı dönemde asgari ücrete oranı 168,5’ten yüzde 112,5’e inen ortalama memur emekli aylığı da neredeyse asgari ücrete yaklaştı.
Temmuz zammı sadece kaybı yerine koyacak
SSK ve BAĞ-KUR emeklileri, bu yıl ocak-mayıs dönemindeki yüzde 15,09’luk enflasyon dolayısıyla bu oranda bir artışı temmuz başı için şimdiden hak etti. Bu kesim, ikinci yarı için haziranla birlikte oluşacak altı aylık enflasyon kadar zam alacak. Örneğin haziranda aylık enflasyon yüzde 2 gelirse, temmuz zammı yüzde 17,4’e çıkacak. Memur ve emeklileri için de ilk beş aydaki TÜFE artışı ile yüzde 8,6’lık bir enflasyon farkı doğdu.
Bu fark, yüzde 5’lik ikinci yarı zammının üzerine eklendiğinde bu kesimin temmuzdaki artışları şimdiden yüzde 14’e denk geliyor. Haziranda gerçekleşecek yüzde 2’lik bir TÜFE artışı ile ilk altı aydaki enflasyon farkı yüzde 10,8’e ulaşacak, ikinci yarı zammı yüzde 16’yı geçecek. Ancak refah payı gibi bir ilave ödeme devreye girmediği sürece, geçmiş enflasyon ve farkı baz alınarak ikinci yarıda yapılacak zamlarla memur maaşları ve diğer emekli aylıkları nominal bazda artsa da reel olarak ancak Aralık 2024 düzeyine geri gelmiş olacak.
Asgari ücret 597 dolar
2025 ilk çeyrek itibarıyla ortalama SSK emekli aylığının dolar bazında on yıl öncekinin altında, diğer emeklilerde yaklaşık başa baş olduğu dikkati çekti. Son on yılda asgari ücret ise dolar bazında kayda değer bir artış gösterdi. Merkez Bankası’nın yıllık ortalama dolar kuru ile çevrildiğinde memur emeklilerine dosya başına ortalama aylık ödeme tutarı 668,5 dolardan 671,5 dolara, BAĞKUR emeklilerine yapılan da 365,2 dolardan 366,9 dolara yükselirken, SSK emeklilerinde ise bu tutar 500,4 dolardan 478,9 dolara geriledi.
Ortalama asgari ücretin 2014’te 396,8 dolara karşılık gelen tutarı ise bu yıl mayıs itibarıyla 596,6 dolar etti. Söz konusu tutarlar $/ TL paritesine bağlı olarak yıllara göre oldukça iniş çıkışlı seyir izledi. 2022 yılında SSK’da 247,6, BAĞ-KUR’da 193, Emekli Sandığı’nda 362,1 ve asgari ücrette 294,5 dolara kadar inen ortalama tutarlar, özellikle kur artışlarının düşük kaldığı son iki yılda önemli oranda arttı.
Emekli-asgari ücretli dengesi terse döndü
Son yıllarda asgari ücretemekli aylığı dengesi, büyük oranda emekliler aleyhine döndü. 2014’te 869 TL olan ortalama asgari ücretin neti 2025’te 22 bin 104 liraya, SSK, BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı toplamında emekli başına aylık ortalama ödeme ise 1.095 liradan 18 bin 75 liraya çıktı. 2014’te asgari ücretin yüzde 126’sı düzeyinde bulunan ortalama emekli aylığı ödemesi, izleyen dönemde sürekli gerileyerek 2020’den itibaren bunun altına indi. Böylece asgari ücret ilk kez emekli ve hak sahiplerine yapılan ortalama ödemeyi geçti.
Emekli aylığı-asgari ücret dengesi izleyen dönemde de emekli aleyhine seyretti. Ödenen ortalama aylığın ortalama asgari ücrete oranı 2023’te yüzde 77,4’e kadar geriledi. 2024 yılında yüzde 82,4 olan söz konusu oran bu yıl ilk çeyrek itibarıyla yüzde 81,8 düzeyinde oluştu. Asgari ücret yıllık belirlendiği için ortalamada da aynı kalırken, ortalama emekli aylığı ise ikinci yarı zammı ile temmuzda yükselecek, ancak emekli sayısında artışa bağlı olarak tekrar düşebilecek.
Reel asgari ücret 19 bin TL’ye indi
Net asgari ücret 2025 başında yılın tümü için geçerli olmak üzere 17 bin 2 liradan, 22 bin 104 liraya yükseltilmişti. İlk beş ayın sonundaki enflasyonla indirgendiğinde asgari ücrette reel artış yüzde 112,96’ya; ücretin yılbaşına göre reel değeri (alım gücü) de 19 bin 206 liraya inmiş oldu.
Yılın tümü için belirlenen asgari ücrete ara zam yapılmaması durumunda izleyen aylarda yaşanacak enflasyonla aşınma süreci devam edecek. Enflasyonun yıl içinde aylar itibarıyla yüzde 30’u aşması durumunda asgari ücrete bu yılın tümü için yapılan artış reel bazda sıfırlanacak. Mayıs sonu itibarıyla yüzde 35,41’e inmiş olan yıllık enflasyon, aralık sonunda Merkez Bankası tahmininin üst bant değeri olan yüzde 29’a inerse, asgari ücretin reel değeri az farkla 2025 başındaki düzeyine geri gelmiş olacak.
