Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası

Avrupa Birliği’nin yeni Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, geçtiğimiz cuma gü­nü yürürlüğe girdi. Basına ve basın mensup­larına daha iyi koruma sağlamak ve basın özgürlüğünü daha şeffaf hale getirmek ama­cıyla çıkartılan Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, AB ve gazetecilik açısında bir dönüm noktası olarak nitelendirildi.

Basın özgürlüğünü “demokrasinin temel taşı” olarak kabul eden AB, tüm üye ülke­lerden “basın özgürlüğü korunması gereken en temel haklardan biri” olarak titizlikle ko­runmasını istedi.

AB Komisyonu tarafından 2023 yılın­da hazırlanan ve 2024 yılında Avrupa Par­lamentosu tarafından kabul edilen Avru­pa Medya Özgürlüğü Yasası (The European Media Freedom Act - EMFA), basınla ilgi­li ilk AB düzenlemesi olarak da tarihe geçti. Avrupa Medya Hizmetleri Kurulu adı veri­len yeni bir AB organı yeni yasanın uygulan­masını denetleyecek.

AB Komisyonu Demokrasi, Adalet ve Hu­kukun Üstünlüğünden Sorumlu Üyesi Mi­chael McGrath, “Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası’nın uygulamaya girmesiyle birlikte AB genelinde medya ve gazeteciler daha ön­ce benzeri görülmemiş güvencelere kavu­şurken, vatandaşlar da aldıkları haberlerin ticari ya da siyasi gündemle değil gerçekler­le yönlendirildiğine güvenebilecekler” dedi.

Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası’nın uy­gulamaya girmesinin AB’de basın özgürlüğü açısından bir dönüm noktası olduğuna dik­kat çeken McGrath, “Bu yasanın gerçek de­ğeri sözlerle değil eylemle ölçülecektir. Şim­di asıl iş başlıyor her üye devletin EMFA’yı tam olarak ve sadakatle uygulamasını sağla­mak. Medya özgürlüğü pazarlık konusu de­ğil demokrasimizin belkemiğidir” diye ko­nuştu.

Yeni uygulamaya giren Avrupa Medya Öz­gürlüğü Yasası, gazetecilere karşı casus ya­zılım kullanımını sınırlandırmayı, devlet reklamlarının şeffaflığını arttırmayı ve ka­mu medyasının bağımsızlığını güçlendir­meyi amaçlıyor. Yeni kurallar gazeteciler ve kaynakları için korumayı da artırıyor. Sos­yal medya platformlarının da yeni yasa kap­samında bağımsız medyadan gelen içeriği keyfi olarak silmekten veya kısıtlamaktan kaçınması gerekiyor.

Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası’nın içinden…

Avrupa Parlamentosu’nda üçte iki çoğun­lukla kabül edilen Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası’nda, basın özgürlüğüne ve sektörün yaşayabilirliğine yönelik artan tehditlere karşı, AB medyasının şeffaflığını ve bağım­sızlığını güçlendirme öngörülüyor.

AB üyesi ülkelerde, medyanın her müda­haleye karşı korunma sağlayan yasa, med­ya kuruluşlarının editoryal kararlarına her türlü müdahaleyi yasaklıyor ve üye ülkele­ri, bu konuda medyayı korumakla yükümlü kılıyor.

Gazetecilere karşı casus yazılım kullanı­mının yasaklayan yasadaki yeni düzenleme ile gazetecilerin kaynaklarını açıklamaya zorlanamayacağı vurgulanıyor. Gazetecile­rin cihazlarındaki şifreli içeriğe erişim sağ­lamak veya casus yazılımlarla hedeflemek gibi dış baskıların gazetecilere uygulanma­sını yasaklanıyor. Casus yazılımın yalnızca son çare önlemi olarak, duruma göre ve ba­ğımsız bir adli makam tarafından terör veya insan kaçakçılığı gibi ciddi bir suçun soruş­turulması yönünde talimat verilmesi halin­de kullanılabileceği belirtiliyor.

Tüm medya organlarının mülkiyet ve fon konusunda şeffaf olması öngörülen yasada, medya bağımsızlığı kapsamında, tüm med­ya kuruluşlarının, sahipleri hakkında bilgi yayınlamasını zorunlu hale getiriyor. İnter­net siteleri ve arama motorları da dahil ol­mak üzere medyanın devlet yardımı, devlet kuruluşlarından aldıkları reklamlar ile yer­li ve yabancı fonlardan elde ettikleri destek hakkında bilgi vermesi gerekiyor.

Kamu reklamlarının adil şekilde dağıtıl­ması da zorunlu hale getirilen yasada, med­ya kuruluşlarının devlet reklamlarına ba­ğımlı kalmasını önlemek için, tek bir medya sağlayıcısına, internet platformuna veya bir arama motoruna tahsis edilen kamu reklam­larına, belirli bir AB ülkesinde tahsis edilen toplam reklam bütçesinin yüzde 15’i oranın­da bir üst sınır getiriliyor. Üye ülkeler, kamu medyasının çok yıllık bütçeler yoluyla tah­sis edilen yeterli, sürdürülebilir ve öngörü­lebilir fonlara sahip olmasını sağlamakla yü­kümlü olacak.