Avrupa’da emeklilik

Her geçen gün Avrupa nüfusu yaşlanır­ken Avrupa Birliği (AB) üye ülkele­ri emeklilik sistemlerine daha fazla bütçe ayırmak zorunda kalıyor. Bir yandan Av­rupa’nın savunma harcamaları için bütçe ayırmak durumunda olan AB ülkeleri di­ğer yandan “emeklilik bütçesi”ne de daha fazla kaynak ayırmak çabasına girdi.

Avrupa’da insanlar artık eskiye oranla daha uzun yaşıyor, Avrupa nüfusu giderek yaşlanıyor. AB nüfusunun beşte birinden fazlası 65 yaş ve üzerinde. Avrupa nüfu­sunun 2050 yılında ise üçte birinin 65 yaş üstüne ulaşması bekleniyor. Dünya Sağ­lık Örgütü (DSÖ) geçen yıl Avrupa’da 65 yaş üzeri nüfusun ilk kez 15 yaş altı nüfu­su geçeceği uyarısında bulunmuştu.

Çok yüksek sayıda göçmen gelmesine rağmen son yıllarda Avrupa, emeklilik sisteminin artan maliyetlerini karşılamak için yeter­li işgücünü çekmekte zorlanıyor. Şu anda üç kişi olan emekli başına düşen çalışanın olduğuna dikkat çeken ekonomistler, 2050 yılına kadar Avrupa’da her emekli başına ikiden daha az çalışan düşeceğini öngörü­yor. Bu durum ülke yönetimlerini “emekli­lik maaşlarını ödemek” için başka kaynak­lar yaratmak zorunda bırakıyor.

Kamu emeklilik harcamaları, AB’nin 27 ülkesinden 17’sinde gayri safi yurtiçi ha­sılanın (GSYİH) yüzde 10’undan fazlasına ulaştı. İtalya ve Yunanistan’da ise emek­lilik maaşları kamuya GSYİH’nın yüzde 16’sından fazlasına mal oluyor.

Artan maliyetlere çare bulmak isteyen birçok AB ülkesi kamu emeklilik sistemle­rinde değişikliklere gitti. İlk akla gelen çare emeklilik yaşının yükseltilmesi oldu. Fran­sa geçen yıl emeklilik yaşını 62’den 64’e yük­seltmek istedi. Fransız halkı aylarca bu planı protesto etmek için sokaklara çıktı. Belçika, erkeklerde 67 kadınlarda 65 olan emeklilik yaşını 67 yaşında eşitlemek istiyor.

Hollanda’nın Utrech Üniversitesi emek­lilik hukuku uzmanı Prof. Dr. Hans van Meerten, “Hükümetler oy kaybetme pa­hasına emeklilik yaşında reformlara git­mek istiyor. Hollandalılar yakın zamanda emeklilik sistemlerini reforme etti, ancak onunla da belirlenen hedeflere ulaşılamı­yor” diye konuşuyor.

Emeklilik birikimi

İnsurance Europe kuruluşunun yaptığı bir araştırmaya göre katılımcıların yak­laşık yüzde 40’ı emeklilik için hiçbir biri­kim yapmadığını ortaya koyuyor. Bu oran kadınlar ve 50 yaş üstü çalışanlar arasında daha da yüksek. Emeklilik dönemini düşü­nerek tasarruf edenler ise yaptıkları yatı­rımların getirisinden “memnun olmadık­ları”nı ifade ediyorlar.

Brüksel merkezli yatırımcı kuruluş Bet­ter Finance İletişim Direktörü Anaud Houdmont, yaptığı bir açıklamada “Geçti­ğimiz on yılda Avrupa’nın emeklilik krizi, enflasyonla oluşan kaybı karşılamaya yet­meyen düşük reel faizler nedeniyle büyük ölçüde kötüleşti. Bu, tasarruf sahipleri için önemli bir satın alma gücü kaybına yol açtı” diye konuştu.

AB emeklilik fonu rağbet görmedi

AB emeklilik tasarruf fonu açığını kapat­mak amacıyla Avrupa Geneli Bireysel Emek­lilik sistemini (pan-European Personal Pen­sion Product - PEPP) 2022 yılında yürürlüğe koydu. Bu sistem, çalışanların ek bir emek­lilik fonu oluşturmalarına ve diğer AB ülke­lerine taşındıklarında bu fonu taşımalarına olanak tanıyor. Ancak bu planı şimdilik uy­gulamaya koyan tek ülke Slovakya oldu.

Emeklilik uzmanları PEPP’i karmaşık ve rekabeti kısıtlayıcı bularak eleştiriyor. Almanya ve Hollanda’da güçlü emeklilik sigortasına yatırım yapmış tasarruf sahip­lerinin de yatırımlarının olduğu BlackRo­ck veya Fidelity tarafından istenmeyen ye­ni bir rakip olarak görülüyor.

PEPP’nin basitleştirilmesi ve daha es­nek hale getirilmesi gerektiğini savunan bazı AB ülkelerinin PEPP’e diğer emeklilik tasarruf ürünleriyle aynı vergi avantajları sağlamadığına dikkat çekiyorlar.

AB ülkelerinde yaşayacak olan sonra­ki nesillerin, şimdiki kuşaklara göre daha az gelir sahibi olmaları ve büyük ihtimalle çok daha geç emekli olacakları artık kaçı­nılmaz gözüküyor. Emeklilik maaşlarının bin 500 ila 2 bin euro arası olan özellikle Batı Avrupa’da çalışan sayısının azalması, emeklilere ödenen maaşların düşmesinin yanı sıra sosyal yardımların da azalmasını beraberinde getirecek…