Cari açıkta nisan sıçraması

Küresel ticaret savaş­larının kızıştığı ni­san ayında Türki­ye’nin cari işlemler açığında zaten güzden beri süren bü­yüme trendi belirgin biçimde ivme kazandı.

Nisan ayında 7,9 milyar dolarla beklentile­rin de üzerinde bir cari açık verildi. Önceki beş aylık ca­ri fazla döneminin ardından faiz indirimi arifesi olan ka­sımdan itibaren tersine dö­nen trendle yeniden başlayan kesintisiz cari açık oluşumu süreci altı aya ulaştı.

Son 26 ayın en büyük açığı

Cari açık oluşumunda ni­sandaki sıçramada ABD-Çin arasında patlak veren ticaret savaş etkili oldu. Korumacı eğilimlerle gidilen astrono­mik tarife artışlarının getir­diği belirsizliğin hâkim ol­duğu küresel konjonktür ve Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan AB ülkelerinde bu gelişmelerin de etkisiyle oluşan zayıf ekonomik görü­nüm, Türkiye’nin ödemeler dengesinde olumsuzluğu ar­tırıyor. İsrail-İran arasındaki sıcak savaşla girilen yeni sü­reçte ise petrol fiyatlarında­ki artış başta beklenen olası daha büyük olumsuzlukların cari açıktaki büyümeyi tetik­leyecek daha güçlü faktörler olacağı tahmin ediliyor. Bu süreçte cari açık büyümesi­nin izleyen dönemde daha da ivme kazanacağı bekleniyor.

Merkez Bankası’nın açık­ladığı ödemeler dengesi ve­rilerine göre, nisanda aylık bazda cari işlemler hesabı 7 milyar 864 milyon dolarla Şubat 2023’ten bu yana son 26 ayın en yüksek açığını ver­di. Cari dengede beklentile­rin üzerinde gelen aylık açık geçen yılın aynı ayındakinin yüzde 62,8 üzerinde gerçek­leşti.

Ocak-nisan döneminde ve­rilen kümülatif cari açık ge­çen yılın aynı dönemine gö­re yüzde 39,4 büyüyerek 20 milyar 301 milyon dolar ol­du. Nisan sonu itibarıyla 15 milyar 815 milyon dolara ula­şan yıllık bazda cari açık da son on ayın en yüksek düze­yini gördü.

Güzden beri trend tersine

Parasal sıkılaştırma prog­ramı sürecinde, 2024’ün yaz başlarında dış ticaret açığın­da küçülme ve turizm gelir­lerindeki artışın bileşik etki­siyle cari denge tamamen le­he dönmüş ve haziran-ekim döneminde beş ay üst üste cari fazla verilmişti. Bu geliş­meyle yıllık bazda cari açık ekim sonunda 6 milyar 905 milyon dolara kadar inmişti.

Ancak yıllık cari açıkta trend kasımdan itibaren ise ter­sine döndü. Merkez Banka­sı’nın faiz indirim olasılığı­nın arttığı kasımda sanayide canlanmanın girdi ithalatını yeniden artışa geçirmesi ve tüketim malı ithalatına bağlı olarak cari denge beş ay ara­dan sonra kasımda yeniden açık verdi. Nisanla birlikte altı aya ulaşan bu süreçte yıl­lık cari açık kesintisiz büyü­me süreci yaşadı. Kasım-ni­san dönemini kapsayan son altı ayda verilen açığın 27 milyar 741 milyon dolar oldu­ğu belirlendi.

Geçen yılın aynı ayına gö­re ihracatın yüzde 10,8 artış­la 20 milyar 746 milyon do­lar, ithalatın yüzde 16 artışla 30 milyar 637 milyon dolar düzeyinde gerçekleştiği ni­sanda ödemeler dengesi ta­nımlı dış ticaret açığı yüzde 28,5 büyüyerek 9 milyar 891 milyon dolar oldu. Ocak-ni­san döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,3 büyüyerek 25 milyar 772 milyon dolar olan dış ticaret açığı, nisan sonu itibarıyla son bir yılda da 60 milyar 364 milyon dolara ulaştı.

Uluslararası taşımacılık, turizm, dış müteahhitlik gi­bi hizmetler alanında gelir­ler nisanda yüzde 8,1 artışla 8 milyar 497 milyon, gider­ler yüzde 11 artışla 4 milyar 594 milyon dolar ve net gelir 4,9 artışla 3 milyar 903 mil­yon dolar oldu. Net hizmet gelirleri ilk dört ayda 11 mil­yar 995 milyon dolar, son bir yılda 62 milyar 35 milyon do­larla yerinde saydı.

Doğrudan ve portföy ya­tırımları kapsamındaki ge­lir-giderler ile faiz gelir-gi­derini kapsayan birincil gelir dengesinde net bazda nisan­da 1 milyar 790 milyon, ilk dört ayda 6 milyar 298 mil­yon ve son bir yılda 17 milyar 298 milyon dolar açık verdi. Karşılıksız transferleri kap­sayan ikincil gelir dengesin­de de aylık 116,5 milyon, ilk dört ayda 226 milyon, son bir yılda 188 milyon dolar açık verildi.

Doğrudan yatırımda azalış, portföyde çıkış

Nisanda yurt dışı yerleşiklerin Türkiye’ye toplam doğrudan yatırımları 408 milyon dolar, yurt içi yerleşiklerin yurt dışı doğrudan yatırımları 676 milyon dolar oldu ve net bazda 268 milyon dolarlık bir çıkış yaşandı. Doğrudan yatırımlarda ilk dört ayda ise 501 milyon dolarla geçen yılın eş dönemindekinin yüzde 62 altında bir giriş yaşandı. Bu alanda son bir yılda ise 4 milyar 272 milyon dolarlık net giriş bulunuyor.

Nisan ayında yurt içi yerleşiklerin yurt dışında 232 milyon dolarlık, yurt dışı yerleşiklerin ise Türkiye’de 140 milyon dolarla daha az net gayrimenkul alımı yaptığı dikkati çekti. İlk dört ayda Türklerin yurt dışı gayrimenkul alımları 793 milyon, yabancıların Türkiye’deki alımları 555 milyon dolar ve son bir yılda da Türklerin alımları 2 milyar 296 milyon, yabancıların alımları 2 milyar 129 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları cephesinde ise nisan ayında yabancıların 9 milyar 491 milyon dolarlık çıkışı ve Türklerin 1 milyar 386 milyon dolarlık yurt dışı yatırımı ile birlikte toplam 10 milyar 877 milyon dolar tutarında net çıkış yaşandı. Portföy yatırımlarında ocak-nisan döneminde 9 milyar 434 milyon dolar olan net çıkışla son bir yıldaki net giriş 769 milyon dolara geriledi.

Rezervler bir ayda 25 milyar $ eridi

Nisanda yurt dışı yerleşikler hisse senedi piyasasında 147 milyon ve DİBS piyasasında 6 milyar 430 milyon dolar net satış yaptı. Yurt dışı yerleşiklerin bankalar, genel hükümet ve diğer sektör ihraçlarında sırasıyla 578 milyon, 2 milyar 139 milyon ve 17 milyon dolar net satış yaptığı görüldü. Yurt dışından kredi kullanımlarında bu ay bankalar 10 milyar 830 milyon dolar geri öderken, genel hükümet 3 milyon ve diğer sektörler 625 milyon dolar net kullanım gerçekleştirdi. Diğer yatırımlar altında, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları 534 milyon dolar net artış kaydetti.

Nisan ayında verilen cari açık büyük oranda rezerv kullanılarak finanse edildi. Resmi rezervlerde bir ayda 24 milyar 988 milyon dolar azalış yaşandı. Rezervlerde ocak-nisan dönemindeki erime 36 milyar 583 milyon dolara ulaşırken, bir yıl öncekine göre azalış 10 milyar 915 milyon dolar oldu. Net hata ve noksan kaleminde izlenen kaynağı belirsiz hareketlerde nisanda 230 milyon dolarlık bir giriş olurken, ilk dört ay itibarıyla 6 milyar 574 milyon, son bir yılda ise 11 milyar 788 milyon dolar çıkış olduğu dikkati çekiyor.

Enerji ve altın hariç açık da alarm verdi

Altın ve enerji hariç cari işlemler dengesi de bu yıl nisanda 1 milyar 938 milyon dolarla açık verdi. Bunun Nisan 2020’den sonraki 61 aylık dönemin bu bazda en yüksek açığı olduğu belirlendi. Nisandaki bu gelişmeyle altın ve enerji hariç dengedeki fazla yıllık bazda 49 milyar 501 milyon dolara geriledi. Geçen yıl nisan sonunda 40 milyar 695 milyon dolar olan altın ve enerji hariç yıllık cari işlemler fazlası, ağustos sonunda 50 milyar doları aşmış, kasım sonunda 54 milyar 690 milyon dolara kadar çıkmıştı. İzleyen dönemde cari açık oluşumunun hızlanmasıyla gerileyerek Mart 2025 sonu itibarıyla 51 milyar 420 milyon dolara inen söz konusu hacim, nisanla birlikte yeniden 50 milyar doların altına inmiş oldu.